Bu köşede bir süredir, Trump ile Putin'in Suriye üzerine büyük bir anlaşma için adımlar attıklarını yazıyorum. Zirveden çok önce gizli mekanizmalarla başlatılan bu süreç zirvede de mutabakat çıkmasıyla ivme kazandı. Suriye anlaşmasının unsurlarını daha önce yazmış olmama rağmen Washington'da Rusya ve İsrail konusunda uzmanlığı olan ulusal güvenlik yazarı arkadaşlarla yaptığım konuşmalardan sonra anlaşmanın daha da netleşmeye başladığını da gördüm.
Türkiye'yi doğal olarak çok yakından ilgilendiren bu büyük anlaşmayı konuşmak için Putin'in büyük ihtimalle eylül ayında Başkan Erdoğan ile görüşeceği söyleniyor Washington'da.
Washington’daki kaynaklar bu görüşmenin Astana süreci kapsamında yapılacağını ve Putin’in İran'ın da dahil olduğu bu üçlü zirvede Trump ile varılan anlaşma bağlamında Türkiye ve İran’ın ulusal güvenlik çıkarlarını kollamak için ne adımlar atılacağını anlatması bekleniyor.
İşte büyük anlaşmanın bilinen ana unsurları
1- Başkan Trump, Suriye meselesine sadece İsrail’in güvenlik çıkarları açısından bakıyor. Bunun sağlandığını düşündüğünde de Suriye’den askerlerini tamamen çekecek.
2- Amerika İsrail için daha sağlam güvenlik katmanını sağlaması için Rusya’ya güveniyor.
Washington’daki kaynaklar Putin’in zirve öncesinde Netanyahu ile yaptığı bir dizi görüşmede bu konunun detaylı ele alındığını ve bir anlaşma sağlandığını belirtiliyorlar.
3- Putin, Trump’a İran’ı ikna ederek Suriye içindeki askeri etkinliğini azaltabileceğini ve israil’in güvenliğini garanti edebileceğini söyledi.
Amerikan kaynakları 19 Temmuz’da Putin’in özel Suriye temsilcisi Alexander Laventiev’i İran’a yolladığı ve bu ikna sürecini başlattığını söylüyorlar.
4- Amerika ve Rusya, Esad’ın gitmesi söyleminin artık masadan kalkması konusunda anlaştılar. İsrail de bunu istiyor. İsrail, Golan tepelerinde ve Suriye ile sınırlarında güvenliğin Esad rejimi tarafından sağlanmasını tercih ettiğini Amerika’ya da söyledi.
5- Rusya İsrail’e, İran’a yakın milisleri İsrail sınırının en az 80 kilometre uzağında tutacağı garantisini verdi ve Washington’a göre bunu yapmaya başladı bile.
Rusya’nın ayrıca İsrail’e, eğer İran’a yakın milisler sınıra yakın asker yığınağı yaparlarsa, İsrail bunları vurduğu takdirde, Esad’a bağlı gücün buna müdahale etmeyeceği garantisi de verdiğini belirtti Amerikan kaynakları.
6- Rusya ile İsrail güvenliği açısından varılan bu anlaşmanın ülkenin geri kalan bölümüne nasıl yayılacağının detayları henüz ortaya çıkmadı ama bu konuda da varılmış bir ilke anlaşması bulunuyor.
7- Trump, İsrail’in güvenlik ihtiyaçları karşılandığına ikna olduğu anda özellikle ülkenin kuzeydoğusunda aktif olan askerlerini çekecek. Onlarla birlikte çalışmakta olan YPG güçlerine de bundan sonra 'Rusya ve Esad rejimi ile birlikte uyumlu çalışacaksınız' denilecek. YPG’nin bunun geleceğini bildiğinden bir süredir Esad rejimi ile görüşmeler başlattığı da söyleniyor Washington’da. YPG’nin Washington ofisi de bunu teyit ediyor.
8- Büyük anlaşmanın bu bölümünün uygulanmasının nasıl olacağı Türkiye’nin ulusal güvenlik çıkarlarının nasl sağlanacağı Putin’n Washington’da Trump ile yapacağı zirvede konuşulacak. İşte bu nedenle ondan önce Putin ile Başkan Erdoğan’ın yapacakları konuşma büyük önem taşıyor.
9- Washington’daki Suriye konusunu çok iyi bilen tüm uzmanlar ortaya çıkmaya başlayan bu büyük anlaşmanın tamamen Putin’in Ortadoğu danışmanı Vitaly Naumkin’in imzasını taşıdığını belrtiyorlar.
10- Eğer bu doğruysa o zaman Kürtler için bir Irak modeli önerisinin de gündeme gelme ihtimali var demektir.
Buna göre Suriye Kürtleri, Irak’ta olduğu gibi merkezi rejimden kopmayacaklar ama onun içinde otonomi ve kültürel özgürlüğü olan bir oluşum içinde olacaklar. Washington’dakiler Rusların buna ‘Irak modeli' dediklerini ve buna Esad’ı da ikna ettiklerini belirtiyorlar.