Mihail Garbaçov öldü.
Sol dünya, 1980’lerin ortasından itibaren Garbaçov heyecanı- sevinci yaşadı.
“Perestroka” açılımı, “İkinci Kuruluş” anlamında değerlendirildi. “Glasnost/ Asıl Neyi İstiyorum” gibi Garbaçov kitapları dilimize çevrildi…
Dayanaksız umutların arkası acı hayal kırıklığı oldu; Sovyet sistemi dağıldı.
Peki, çöküşün sebebi neydi?
Stanislaw Gomulka gibi, London School of Economics, Pennsylvania, Stanford, St. Columbia, Harvard üniversitesi ekonomistleri Sovyetler Birliği’nin dağılacağını öngöremedi. Aksine. ABD ekonomisinden kaygı duyuyorlardı.
Sovyetlerin ekonomik sıkıntısı yoktu. Örneğin:
Beyaz eşya tüketim araçları üretimi 1955'de başlamıştı ve neredeyse her evde buzdolabı, çamaşır makinesi, televizyon vardı. Bu ürünlerde bekleme artık yoktu. Üstelik çoğu ev ikinci televizyon alıyordu. Keza:
Bankalarda çoğu kişinin mevduatı vardı.
Maaşlar-ücretler artıyor buna karşılık tüketim mallarında 40 yıldır artış yoktu.
Eğitim, sağlık vb. hizmetleri hâlâ bedavaydı.
İşsizlik yoktu; 153 milyon işgücünün yüzde 80'i endüstriyel vd. yüzde 20'si ise tarım alanında çalışıyordu. Kişi başı gelir, 9 bin 211 dolar idi.
Evet, Sovyet ekonomisinde ciddi sorun yoktu. O halde soruyu tekrarlamalıyım:
Niye çöktü?
İNSANI DÖNÜŞTÜREMEDİ
Prof. Yalçın Küçük dünyada sayılı Sovyetolog ekonomistlerden biri.
“Sovyetler Birliği'nde Sosyalizmin Kuruluşu” ve “Sovyetler Birliği'nde Sosyalizmin Çözülüşü” kitapları Marksist teoriye önemli katkılar sundu. Dedi ki:
-“Ne tarih ve ne günler, son genel sekreter Mihail Garbaçov'u, büyük bir sevinçle karşılamıştık, sanki Mesih idi ve öyle gördük.
-“Gizlice bir Mesih peşinde olduğumuzu, Garbaçov'la yaşadığımız büyük hayal kırıklığıyla fark ettik; çünkü göreve gelen genel sekreterin her birisi, öncekinden daha çözümsüzdü ve üstelik birbirini ardına ölüyorlardı, sanki düzen kendi kendini tıkıyordu.