Salih Bey: “İnsan hangi yaşlarda insan farklı evrelere girer? Bu
evreler arasında teklif, ahlâk, edep, sorumluluk bakımından
farklılıklar var mıdır?”
İnsan Hayatının Başlangıcı
Kur’ân, insan hayatını bezm-i elestle başlatıyor. Yani hayatımız ruhlar âleminde yaratıldığımızda, Rabbimizin “Ben sizin Rabbiniz değil miyim?” sorusuna “Elbette Rabbim! Sen bizim Rabbimizsin.”1 şeklinde cevap verdiğimiz gün başlamıştır.
Anlaşılıyor ki, insan hayatının başlangıcı Rabbine şehadet ettiği ve O’nu Rab kabul ettiği gündür. Başlangıçtaki bu şehadet ve kabul, en sondaki kıyamet günü için önemli bir delil olacaktır.
Bediüzzaman ibadeti de bu temel argümanlarla tanımlıyor: İbadet,“insanın yüzünü… müntehâdan mebde’ye çeviren bir hayt-ı vuslat yahut mebde’ ve müntehâ ortasında bir nokta-i ittisâldir.”2 Namaz, başlangıçtaki şehadet ile kıyametteki şehadetin kesiştiği noktadır.
İnsan Bir Yolcudur
“İnsan bir yolcudur.”3 diyen Bediüzzaman, yolculuk güzergâhını şöyle çiziyor: “o yolculuk ise, âlem-i ervâhtan, rahm-ı mâderden, sabâvetten, ihtiyarlıktan, dünyadan, kabirden, berzahtan, haşirden, Sırattan geçer bir uzun sefer-i imtihandır.”4
Bu güzergâhları sıralayacak olursak:
1- Âlem-i ervah: Bezm-i elestten ana rahmine düşünceye kadar geçen evremiz.
2- Rahm-i mader: Ana rahminde bulunduğumuz anlar.
3- Sabavet: Dünyaya geldikten itibaren âkıl ve baliğ yaşı da denilen teklif çağına kadar geçen dönemimizdir. Bu dönemde teklife ve sorumluluğa hazırlıklar vardır. Bu dönem yaklaşık on beş yaşa kadar geçen dönemdir.
Teklif ve Sorumluluk Gençlikle Başlıyor
4- Gençlik5: On beş yaştan itibaren yaklaşık yetmiş yaşına kadar devam eden, aslında kendi içinde de erken gençlik, gençlik ve yetişkinlik gibi iç evreleri bulunan uzunca bir dönemdir. Yaklaşık on beş ile kırk yaşları arasını erken gençlik ve gençlik; kırk ile yetmiş yaş arasını ise yetişkinlik evrelerine ayırmak mümkündür. Her üç evrede de giderek artan bir yoğunlukta teklif ve sorumluluk yükü vardır. İnsan imtihandadır. Yapıp ettiklerinin bütün mesuliyeti kendisinindir. Günahı da, sevabı da kendisi yüklenir. Her adımından sorumludur. Faydalandığı her nimet hesaba dönüktür.