BÜYÜK Zafer üzerine yazdım ya, yine aynı sorular sökün etti; Lozan'ın gizli maddeleri var mı? 2023 yılında Lozan sona mı eriyor?
Bazıları bundan emin!
Amacım polemik olmadığı için isim vermeyeceğim, geçenlerde bir
yayında şu satırları okudum: “Lozan Antlaşması’nın gizli maddeleri
olup olmadığını bilmiyoruz. Fakat bu tür antlaşmalarda gizli
maddeler olmaması mümkün değildir!”
Elde bir delil, bir bulgu olmayınca “Bu tip antlaşmalarda mutlaka
gizli maddeler olur” diyerek içi boş bir genellemeye başvuruluyor.
“Bu tip” nedir? Olsa olsa Birinci Dünya Savaşı sonrasında yapılan
antlaşmalar...
Halbuki Birinci Dünya Savaşı gizli “anlaşmalardan” (antlaşma değil)
çıktığı için, gizli diplomasinin değilse bile “gizli anlaşmalar”ın
da sonu oldu. Artık ülkelerin parlamentolarında onaydan geçmeyen
antlaşmalar geçerli değildir!
TÜM BELGELER YAYINLANDI
Lozan, Türkiye dahil imzacı devletlerin parlamentolarında nasıl
onaylanmışsa öyledir, gizli maddeleri yoktur.
Olsaydı, mesela Adolf Hitler, Almanya’ya dayatılmış olan Versay
Antlaşması’nın “gizli maddeleri”ni ifşa etmez miydi?
Lozan’ın hiçbir gizli kapaklı tarafı yoktur. Bütün tutanaklar
baştan beri açıktır. Türkçesini merhum Seha Meray hocamız 8 cilt
olarak yayınladı. (Yapı Kredi Yayınları)
İsmet Paşa’nın Ankara’da Başbakan Rauf Bey ve Meclis Reisi Mustafa
Kemal Paşa ile yaptığı gizli telgraf yazışmaları Bilal Şimşir
ağabeyimiz tarafından iki cilt olarak yayınlandı. (Türk Tarih
Kurumu)
Lord Curzon’un Londra ile yaptığı gizli telgraf yazışmalarının
İngilizce tam metinlerini Prof. Mim Kemal Öke iki cilt halinde
yayınladı. (Boğaziçi Üniversitesi)
İngiliz parlamentosu ile Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde yapılan
Lozan müzakereleri de yayınlandı, gizli oturumlar dahil...
LOZAN’I ANLAMAK İÇİN
Bunları incelemeden Lozan hakkında bir hüküm verilebilir mi?
Hatta o dönemde başta İngiltere olmak üzere taraf devletlerin
politikaları, ülkelerdeki farklı eğilimler, Dünya Savaşı sonrasının
sorunları ve Türkiye dahil ülkelerin askeri güçleri gibi konularda
da genel bir fikir sahibi olmak gerekir.
“İsmet Paşa Musul’u Lozan’da sattı!” değil mi?
Meclis’in 28 Ocak 1923 günlü gizli oturumunda Trabzon Mebusu Ali
Şükrü Bey Lozan müzakerelerindeki gidişat hakkında eleştiriler
yapıyor; bunlar hamasi değil, bilgili eleştirilerdir. Birçok
milletvekili de Musul’u kaybetmenin ileride Türkiye’nin bütünlüğünü
tehlikeye atabileceğini söylüyor.