Kapalıçarşı Bizans'tan Osmanlı'ya, Türkiye Cumhuriyeti'nin
kuruluşundan bugüne ticaretin kalbinin attığı yer olmaya devam
ediyor. Girişimciliğin, ticaretin, zanaatin ve geleneğin buluştuğu
tarihi mekânı eski köye yeni adet getiren yenilikçi insanlar
değiştiriyor. Yenilikçilik bazen gelenekle çatışsa da aslında her
ikisini birlikte yaşatacak bir formüle her zaman ihtiyaç var.
Küresel girişimler çıkaran bir kültürün detaylarını Kapalıçarşı
kültüründe bulmak mümkün.
Mardinli aileden gelen ve 5 nesildir Kapalıçarşı'da iş yapan Mir
Diamond's sahibi Can Koçhisarlı 3B (3 boyutlu) tasarım ve 3B yazıcı
kullanarak küresel rakiplerine meydan okuyor. Laboratuvarda elmas
üreten Appsilon da dünyada etik elmas üreten 5 girişimden biri.
Hollandalı yatırım fonu Diffusion Capital Partners'dan 1.5 milyon
euro yatırım alan Appsilon, Kapalıçarşı esnafından öğrendiklerini
geleceğin ihtiyaçlarıyla buluşturmaya çalışıyor. Henüz 1 yılını
doldurmadan yatırımcının ilgisini çekmeyi başaran girişim,
ezberleri bozmaya aday.
ZANAATÇİ YENİLİKÇİ ÇATIŞMASI
Şirketin ortak kurucularından Can Koçhisarlı, babadan gelen
mesleğin boyut değiştirdiğini ilk zamanlarda keşfediyor. Babasına
ürünleri daha kolay üretecek yöntemler önerdiğinde, babasının
verdiği yanıt oldukça anlamlı. Koçhisarlı yaşadıkları çatışmayı
şöyle anlatıyor:
"Ben 'Baba biz niye bu işi daha hızlı yapacak yöntemleri
kullanmıyoruz. 1 tane üreteceğimiz yerde 5 bileziği
tamalayabiliriz' dediğim anda, 'Evladım eski köye yeni adet
getirme. İşten kaytarma. Başımıza icat çıkarma. Ne diyorsam onu
yap' diye azarlandığım çok olmuştur. Turizmin gelişmelerden olumsuz
etkilendeği 4-5 yılda işlerin azalmaya başladığı zmanlarda çıkış
yolu ararken 3 boyutlu tasarımla tanıştım. Düşe kalka 15
metrekarelik atölyeye 3B yazıcı aldım. Öğrendikçe daha çok keyif
aldım. Şimdi iş farklı boyut kazandı. Çin ve Hindistan'a karşı
nasıl mücadele edeceğimi öğrendim. Üstelik sürekli öğrenmeye devam
ediyorum."
Can Koçhisarlı en önemli sorunun insan kaynağı olduğunu belirterek,
"Özellikle 3 boyutlu tasarım ve modelleme, 3 boyutlu yazıcı
konusunda eğitimli gençlerin deneyimi çok yetersiz. Teknolojiyi
bilse de sektörü bilmediği için genelde kısa sürede çuvallıyor"
diyor.
'ÇİN'DEN ALIP SATARSAN ZENGİN OLURSUN'
Yıllar önce Çin'e yapılan bir ziyarete Türkiye'den büyük
oyuncularla gittiklerini söyleyen Can Koçhisarlı, "O zaman bizim
işin en büyükleri olan abilerimize 'Biz niye bu işin araştırma
geliştirme faaliyetini yapmıyoruz' diye sordum.
Bana 'Oğlum bu işi Çin'den alıp satarsan zengin olursun' şeklinde
yanıt verdiler. Aslında haklı olduklarını gördük. Yaşanan turizm
krizi ve Çin'in yükselişi Kapalıçarşı'da pek çok kişiyi bitirdi.
Ancak ben küçük atölyede ürettiklerimle 3B modelleme ile hemen
çizip 3B yazıcıda kalıpların çıkışını alıyorum. Üretimde işçilik
maliyeti düştü ve süre kısaldı. Yurtdışından gelen taleplere de
hızlı yanıt veriyorum" diye yaşadığı dönüşümü anlatıyor. Bazen
geleneğe sahip çıkarken yenilikçi fikirler törpüleniyor. Aslında
burada en önemlisi zanaatin yaşaması. Bu konuda çarşıda uzun vadeli
bir şekilde önlem almak şart.
SAVUNMA SANAYİSİ KULLANIYOR
Sabancı Üniversitesi'nden 3 arkadaşın kurduğu Appsilon,
laboratuvarda ürettilen elmasın fiziksel ve kimyasal olarak doğal
elmastan farkı olmadığını çiziyor. Appsilon kurucu ortağı Buğra
Kuloğlu, "Dünyada gelişen bir trend var. Elmas stokları sınırlı ve
çok zor koşullarda elde ediliyor. Kanlı Elmas filmiyle gündeme
gelen konu etik elmasın gündeme gelmesini sağladı. Etik elmasın
fiziksel ve kimyasal olarak diğerlerinden farkı olmadığını görünce
bunu tercih edenler çoğaldı. Zaman içinde bu dönüşümün
hızlanacağını göreceğiz" diyor. Yüksek teknoloji ile laboratuvarda
üretilen elmas ve türevlerinin kullanımı mücevherat sektörünün çok
ötesinde. Savunma sanayi, endüstri, elektronik ve kozmetik
sektöründe de kullananılan bu ürün dışa bağımlılığı azaltabilir.
Elmas dünyanın en sert, ısıyı en iyi ileten malzemesi olması
sebebiyle süper materyal olarak adlandırılıyor. Savunma ve uzay
sanayisinde önemli kullanım alanlarının yanı sıra quantum
bilgisayarlar gibi ileri teknolojilerde de yer alıyor.
TÜRKİYE'DE GİRİŞİM KÜLTÜRÜNÜN İZDÜŞÜMÜ
Türkıye'dekı girişim kültürünün nelerden ilham alması gerektiğini
düşünürseniz, tarihi yarımada en güzel rehber. İstanbul Arkeoloji
Müzesi'nde göreceğiniz Kadeş Anlaşması'nın iki kopya hazırlanan kil
tabletinin biri İstanbul'da diğeri Berlin'de bulunuyor. Kadeş
Anlaşması tarihte nasıl bir dönüşüme sebep olduysa Blok Zinciri
teknolojisi aynı etkiyi yapıyor. Yine Arkeoloji Müzesi'nde yer alan
Sikke koleksiyonu, kripto paralarla nasıl bir dönüşüm beklediğinin
anahtarı. İşte Kapalıçarşı böyle bir dönüşümün izlerini taşıyan
benzersiz bir kültür taşıyor.
DİCAPRİO ETİK ELMASA YATIRIM YAPTI
Artık dünyada çok zor bulunan pembe elmas gibi türlerin bile
üretilebildiğini belirten Buğra Kuloğlu, "Mevcut koşullarda elmas
üretiminin maliyeti sürekli artıyor. Biz Türkiye'de kurulan ama
küresel hedefleri olan bir girişimiz. İstanbul'un tarihi ve
Kapalıçarşı kültürü bizim yaptığımız işe doğrudan katkı sağlıyor.
Ancak elmas sadece mücevher sektöründe kullanılmıyor. Özelikle
güçlü fiziksel yapısı dolayısıyla farklı amaçlar için de
kullanılıyor. Bu yüzden pazarın potansiyeli sürekli artıyor. Kanlı
Elmas (Blood Diamond) filminin başrol oyuncusu Leonardo DiCaprio,
Diamond Foundry girişimine yatırım yaparak etik elmasa olan ilginin
artmasını sağladı" diyerek konuya ilginin giderek artacağını
vurguladı.