“Uğur bey,
SÖZCÜ’de yayımlanan ‘Yine gitti canlarımız’ başlıklı yazınızı okudum.
Bartın’daki kazada AFAD’ın önce ‘trafo patlaması’ teşhisi koyduğunu, daha sonra ise bu açıklamasını ‘grizu patlaması’ olarak değiştirdiğini yazmışsınız.
Ben doktora tahsili yapmış bir elektrik mühendisiyim. AFAD’ın ‘trafo patlaması’ teşhisi bence doğrudur. Ancak belli ki bir baskı yapılmış ve ifade değişmiştir.
Şöyle ki; güç transformatörlerinin içinde, ısınan bakır sargıların soğuması için trafo yağı kullanılır. Bu yağ son derece yanıcıdır ve su sıkmakla bile söndürülemez.
Trafo eskiyse ve patlamaya karşı tedbir alınmamışsa, sargılar arasındaki bir küçük ark, yağın bir kısmının çok ani bir şekilde gaz haline dönüşerek trafo kabının içinde ani basınç yükselmesine ve zayıf bir noktadan patlamasına sebep olur.
Gaz çıkar çıkmaz havanın oksijeni ile temas eder ve yanmaya başlar. Gazların büyük kısmı asetilen gazıdır.
Madenin içinde yangın olduktan sonra bunun trafo patlamasından dolayı olduğunu kolayca ispat edemezsiniz.
SERGI adında bir Fransız firması, uzun ve pahalı testlerden sonra trafoların patlaması halinde, yangın çıkmaması için bir çözüm bulmuştur. Buna göre; trafo kabının üst kısmına daha imalat safhasında 10 cm çapında bir delik açılarak buraya yarım milimetre kalınlığında paslanmaz çelik bir membran yerleştirilir. Trafo içinde ani ve yüksek gaz basıncı olursa bu membran patlar ve uzun bir boru içinden bu gazlar yanmayacak şekilde uzaklaştırılır.
Madende yangın olduktan sonra bunun trafo patlamasından mı kaynaklandığını kolayca ispatlayamayacağınıza göre yapılacak iş basittir.
Daha trafoyu yerleştirirken, bunu SERGI nin bulduğu çözümle takviye edilmiş olarak tesis etmelisiniz. (Patent SERGI ye aittir. Uluslararası yangın söndürme standartlarına uygun olup, başka bir firma taklidini yapamaz.)
Bu durum göz önüne alınarak Avrupa'daki bütün kömür madenlerinde bu sistem gözü kapalı kullanılır. 23 yıl Alman firmalarında başmühendis olarak çalıştım ve bu gerçeği gözlemledim.