Hükümet sistemi değişimiyle ilgili tartışmalara hayretle bakmamak, şaşırmamak elde değil. Tartışmacıların birçoğu ön yargılarıyla yapılmak istenen değişiklikleri değil kendi iddialarını ileri sürüp, onların üzerinde hüküm vermeye devam etmektedirler. Kanaatler olguların yerini alıyor ‘gerçekle’ ‘sanı’ yer değiştiriyor. Bu durum bize hastalıklı bir düşünce yapısından, ne olursa olsun karşısındakini mahkûm etmeye dönük irrasyonel bir tavırdan, rasyonel eleştiriye geçmenin ne kadar zor olduğunu da göstermektedir.
Sistem değişimine itiraz edenlerin en çok sorduğu sorular ya da en çok dile getirdikleri hususlar nelerdi? Bunlar içinde ‘Cumhuriyet elden gidiyor rejim değişiyor’ iddiasının üzerinde daha fazla durmaya gerek yoktur sanırım; çünkü siyasal rejimler otoriter rejimler ve demokratik rejimler genel başlığı altında ele alınıp bunları da cumhuriyet, monarşi, oligarşi gibi alt başlıklarda incelemek mümkündür, hükümet sistemlerini bunlarla karıştırmamak gerekir.
Denge denetim nerede?
Bu bağlamda ele alınması gereken bir diğer sorun iddia edildiği gibi meclisin etkisiz hale getirilip getirilmediği meselesidir ki aslında başkanlık sistemiyle birlikte Meclis’i daha da güçlü hale getiren yeni düzenlemeler yapılarak yürütme üzerinde denge sağlayacak müesseselerin ihdas edildiği görülmektedir. Her ağzını açanın neredeyse söylemekten zevk duyduğu ‘denge ve denetleme’ mekanizması yeni düzenlemeyle birlikte kuvvetli bir biçimde teşekkül etmektedir. Bu hem cumhurbaşkanının Meclis’i fesih yetkisini dengeleyen, Meclis’in cumhurbaşkanının görevine son verme yetkisiyle hem de Meclis’in feshi halinde cumhurbaşkanının da görevinin bitmesiyle dengeleyici bir biçimde uygulanabilir hale getirilmektedir.
Bu mekanizmanın dışında diğer önemli denge ve denetleme mekanizmalarından da bahsetmek gerekirse bunlar arasında devlet başkanının Meclis’e sunmak durumunda olduğu bütçe önemlidir. Bütçe ancak Meclis’in onayı ile yürürlüğe girmektedir; bu arada bütçenin onaylanmadığı durumda da devletin kilitlenmemesi için yine ‘Meclis denetimine açık geçici bir mekanizma’ devreye girebilecektir. Bütün bu düzenlemeler doğrudan halk tarafından seçilen devlet başkanının kuracağı hükümet de dâhil yürütmenin Meclis denetimine nasıl tabi olacağını ortaya koymaktadır.