Vasilis Dimitriadis, 1955-1984 yılları arasında Selanik’te
bulunan Makedonya Devlet Arşivi’nin müdürlüğünü yapmış, Girit
Üniversitesi’nden emekli olmuş 86 yaşında bir tarih profesörü.
2010 yılında 80 yaşındayken Yunanistan’daki arşivleri didik didik
tarayarak yazdığı “Bir Evin Hikâyesi; Selanik’teki Mustafa Kemal
Atatürk’ün Evi ve Ailesi Hakkında Türkçe ve Yunanca Belgeler” adlı
çalışması Türk Tarih Kurumu tarafından altı yıl sonra basıldı.
Aslında 6 yıllık bir gecikmeyle basıldı demek daha doğru.
Çünkü, Dimitriadis 2010 yılında kitabını yazdıktan sonra
Selanik’teki Türkiye Konsolosluğu’na teslim etmiş, konsolosluk
kitabı ve belgelerin yer aldığı cd’leri Dışişleri Bakanlığı’na,
onlar da Türk Tarih Kurumu’na göndermiş. Kitap tarih kurumunun
bilirkişileri, çevirmenler, sebebi belirsiz düzeltme talepleri ile
altı yıl bekledikten sonra nihayet geçen yıl yayınlanabildi.
Gecikmenin sebebi meçhul. Ama üzerine az şey yazılmış bu kitap
sayesinde ilk defa Atatürk hakkında “1881 yılında Selanik’te
doğmuştur. Annesi Zübeyde Hanım, babası Ali Rıza Efendi’den” daha
fazla şey biliyoruz artık.
Profesör Dimitriadis, Selanik Ahmed Subaşı Mahallesi Numan Paşa
Sokak No: 6’daki meşhur Pembe Ev’in arşivlerde izini sürerken
sadece evle ilgili değil, Atatürk ve ailesi hakkında da ilk defa
ortaya çıkan ve bugüne kadarki pek çok şehir efsanesini bitirecek
belgelere ulaşmış.
Öncelikle bugün Selanik’te hâlâ Atatürk’ün doğduğu ev olarak
ziyaret edilen ama bazı yerlerde “aslında o Atatürk’ün evi değil,
sonradan ona yakıştırılmış” denen ev gerçekten Mustafa Kemal’in
doğduğu ev.
Evin bulunduğu semt Selanik’te Türklerin yaşadığı Bayır adı verilen
bölge. Semtin adı Rumeli Beylerbeyi Koca Rasim Paşa’nın yaptırdığı
camiden geliyor. Evin bulunduğu bölgede oturan erkekler genelde
kereste işiyle meşguldüler.
Bu erkeklerden birinin adını iyi biliyoruz; Ali Rıza Efendi.
Çocukluğumuzda okul köşelerindeki tek kare resmi dışında ilk defa
bu kitapla Ali Rıza Efendi’yi biraz daha yakından tanımış oluyoruz.
Kitaptaki emlak kayıtlarına göre onun da mesleği “Keresteci”. Ama
daha ilginci kayıtlarda ilk kez Ali Rıza Efendi’nin 18. yüzyıla
kadar uzanan şeceresi yer almakta. Şecereye göre Ali Rıza
Efendi’nin babasının, yani Mustafa Kemal’in büyükbabasının adı
Ahmed. Ali Rıza Efendi’nin büyük babasının adı ise Mustafa. Yani
Mustafa Kemal’e dedesinin adı verilmiş.