Efes antik kentini tee 1893'den beri, iğneyle kuyu kazar gibi,
Avusturyalılar günışığına çıkarıyor.
Ordinaryüs profesör Otto Bendorf, Efes kazılarına başladığında, bu
topraklarda henüz padişahlık vardı, bizim başımızda zat-ı şahane
Abdülhamid han hazretleri oturuyordu, ne zamandan beri kazdıklarını
düşünün gari.
*
Efes 2 bin 300 yaşında… Milattan önce 6 bin yılına, cilalı taş devrine uzanan izleri var. Biz Türklerin Roma'ya yaptığımız bayram tatili seyahatinden sonra “ay şekerim muhteşemm” diye anlata anlata bitiremediğimiz Colloseum, Efes'in yanında anca kümes olur.
*
Ama… Antik mantik işler bizim açımızdan antin kuntin işler olduğu için, umurumuzda bile olmadığı için, Avusturyalılar bizim yerimize Efes kazılarını yürütebilmek amacıyla, tee 1898'de Avusturya Arkeoloji Enstitüsü'nü kurdular.
*
Avusturya-Macaristan imparatorluğu yıkıldı, Osmanlı imparatorluğu ortadan kalktı, cumhuriyetler ilan edildi, birinci dünya savaşı, ikinci dünya savaşı, bana mısın demediler, Efes kazılarına devam ettiler.
*
Avusturya Efes Dostları Derneği kurdular. Sponsorlar buldular, Avusturya'nın Bank Austria, Credit Ansfalt, Onau, Evn, Kallgerbau, Österreichische Lotterien, Rzb, Siemens, Strabag, Metellbaulber, Generali, Obb, Vatech gibi firmaları para verdi, kazıları finans etti.
*
Viyana'da Efes Müzesi açtılar.
Avusturya Bilimler Akademisi'ni seferber ettiler.
Çocukluğumdan beri sabırsızlıkla beklediğim, kazılarını adeta
santim santim takip ettiğim “yamaç evleri”ni hizmete açtılar,
üstünü özel bir malzemeyle kaplayıp, arkeoloji mabedine çevirdiler,
ağustosun 50 derecelik güneşinde bile püfür püfür gezilmesini
sağladılar.
Yangından korumak için itfaiye aracı bile hibe ettiler.
*
Biz bu arada, Efes'e gelen turistleri kazıkladık, beş para etmez plastik laga lugaları hatıra eşya diye kakaladık, kıçıkırık fayton turuna Ferrari parası aldık, bize göre yabancı turistlerin hepsi orospu olduğu için, elalemin kadınlarına kızlarına sarkıntılık ettik, eşşek yükü bilet parası kesmemize rağmen, girişteki tırışkadan tuvalet kulübesini bile zor koyduk, oraya bırakılandan başka bi boka da yaramadık.
*
Avusturyalılar sayesinde her yıl 2 milyon kişiyi mıknatıs gibi kendine çekiyor Efes… Sadece arkeolojik değil, jeolojik, coğrafik, botanik ve antropolojik araştırmalar da yapıyorlar. Mesela, Efes bölgesinin milattan önce 8'inci yüzyılda sahip olduğu bitki örtüsünü, Avusturyalılardan öğrendik. Karotlu sondajları sayesinde, milattan önce 1630 yılında teee Santorini adasında meydana gelen yanardağı patlamasına ait küllerin izine ulaştık. Romalıların bağcılık, şarapçılık yöntemlerini bulduk.
*