Tarihi madde yapmaz.
Tarihin malzemesidir madde, ruhu değil.
Tarihi yapan, tarihe kalan, insanlığın önünü açan yegâne güç, mânâ’dır.
Mânâ ve manevî dünya…
Yâni insana ve hayata ruh veren fikir ve sanat, ahlâk ve estetik yolculukları…
Yani kültür.