Kesin İnançlı Hareketlerin Anatomisi

Eric Hoffer’in “Kesin İnançlılar – Kitle Hareketlerinin Anatomisi” kitabının Türkçe çevirisini (1978, Tur Yay., İst.) 1979 yılında almış ve çize çize okumuştum. 15 Temmuz Darbe girişimi sonrasında bütün dikkatlerin üzerinde yoğunlaştığı “Paralel Din Hareketi” FETÖ’nün gizemli örgüt yapısı (cemaat değil), fanatik taraftarlarını nasıl kendine bağlayıp, motive ettiği vs. anlaşılmaya çalışılıyor. Keza; DAEŞ, PKK, PYD vb. örgütlerin, sıkı bağlılarını nasıl gözünü kırpmadan ölüme gönderdiği de... Bu bağlamda, Eric Hoffer’in Kesin İnançlılar’ından altını çizdiğim bazı satırları, kısa yorum ve vurgularla paylaşıyorum.

“Bütün kitle hareketleri, müfritliği, gayreti, parlak ümitleri, nefreti ve hoşgörmezliği körüklerler...; taraftarlarından körü körüne bir inanç, sadakat ve ölümü göze almayı isterler” (s. 9). “Lenin ve Bolşevikler Marksist doktrinin her şeye muktedir olduğuna, Naziler de yanılmaz liderekörü körüne inanmışlardı” (21). Mesela, FETÖ fanatikleri de Gülen’in “yanılmazlığına” körü körüne inandırıldılar...

“Bir kitle hareketinin en kuvvetli çekiciliği kişilerde geleceğe bağlı ümit yaratmasıdır” (29). “Parlak bir gelecek düşüncesinin ortaya koyduğu ümit, cesaret verici ve kendini unutturucu bir kaynaktır” (98). FETÖ örneğinde görüldüğü üzere, geleceğe dair ümitler, “sabredin”, “az kaldı”, “dişinizi sıkın” gibi ifadelerle sürekli canlı tutulur. Bu örgütlerin üyeleri, şartlar olumsuz gitse de kolay isyan etmezler:

“Bir kapalı grubun üyesi olan ferdin “isyan noktası”, bağımsız yaşayanınkinden daha uzaktadır” (54).