Yeni yıl

Yarın Miladi 1 Ocak 2019. Bu sene Hicri Yılbaşı Miladi Takvim’e göre 31 Ağustos 2019 Cumartesi gününe denk geliyor. 1 Ocak aynı zamanda Hicri 24 Rebiülevvel 1440, Rumî 25 Kasım 1434’e denk geliyor.. “Milletlerarası takvim” denilen takvim, dünyanın yarısında geçerli değil bu arada. Yerli ve milli olmadığı gibi “Milletlerarası” da değil. Birileri milleti kandırıyor! Sahi bu devrimle uygulaması zorunlu kılınan Gregoryen, Jülyen takvimi ne kadar milli ve yerli!? Ya da buna gerek var mı idi?

Size Ebced hesabı ile küçük bir hatırlatmada bulunayım: Hicri 1440’ın sayılarını toplarsanız “9” eder, bu da bir “son” anlamına gelir. Miladi 2019’a giriyoruz. Orada da “19”un 2. ve yeni bir başlangıca işaret ettiği kabul edilir. 2019 ile ilgili farklı inanç topluluklarında felaketlerle ilgili ilginç beklentiler olduğunu da hatırlatıp geçelim. Aslında Müslümanlar hem Kameri, hem Şemsi takvimi kullanırlar. Ayet: “… Ay ve güneş Allah’ın iki şearidir…”der. (Fussilet 37). Müslümanlar günlük ibadetlerini güneşe, yıllık ibadetlerini aya göre yaparlar.

Esasen Osmanlı yurdunda birçok takvim kullanılıyordu. Sadece Hicri, Miladi, Rumi değil, İbrani, Farisi, Ermeni, Süryani ve daha birçok takvim. Her din ya da medeniyete mensup topluluk kendi takvimini kullanmakta özgürdü. Takvim inkılabı ile yeni bir takvim getirilmedi, sadece İslami olan yasaklandı. Bu sadece takvimle ilgili değil, kıyafet ya da harf için de geçerli. Osmanlı çok dilli bir topluluktu ve her millet kendi alfabesini kullanmakta serbestti. Dini ve / veya geleneksel olsun kendi kıyafetini giymekte de serbestti. İnkılaplar, yeni bir şey getirmedi, sadece İslami olanı yasakladı. 

Resulullah’ın Medîne’ye hicret ettiği yılın Muharrem ayının 1. gününü başlangıç olarak alan ve ayın, dünyâ etrâfında on iki defâ dönmesiyle bir yılı tamamlayan takvime Hicri takvim diyoruz. Bu takvime aynı zamanda “Kameri takvim” de denir. Hicri aylar, Muharrem, Safer, Rebiyülevvel, Rebiyülâhır, Cemaziyelevvel, Cemaziyelâhir, Recep, Şaban, Ramazan, Şevval, Zilkade ve Zilhicce aylarından oluşur. Gelenekte Muharrem, Sefer, Rebii (Bahar) Recep, Şaban, Ramazan, Şevval insan adı olarak da kullanılır. Mesela Osmanlıda Malî/İdari takvime “Rumi Takvim” denir. “Rum” burada Osmanlı halkına verilen, İstanbul’dan yönetilen, Doğu Roma halkının ortak adıdır. “Rumî” zaman içinde “Türkî/Anadolulu” anlamı da kazanmıştır, ama bugün çok farklı bir anlamda kullanılmaktadır. Biliyorsunuz, Kur’an-ı Kerim’de bir de “Rum suresi” bulunuyor. Anadolu’nun bir diğer adı da “Arz-ı Rum”dur. Onun için bizlere, aynı zamanda “Ahiyani Rum, Baciyani Rum, Gaziyanı Rum denir.    

Miladi takvim, “Şemsi” takvimdir. Daha çok Hristiyan toplumlarında kullanılır. Jülyen ve Gregoryen takvim de denir. January (Jan): Ocak (Türkçe). February (Feb): Şubat (Şabat/İbranice). March (Mar): Mart. (İngilice/March/Mar) April (Apr): Nisan. (İbranice) May (-): Mayıs (İngilizce/May). June (-): Haziran. July (-): Temmuz (İbranice/Tamuz). August (Aug): Ağustos (İngilizce) Bu ay Tanrı/Kral Augustos adına kutsanmış bir aydır.. September (Sep): Eylül (Alul/İbranice). October (Oct): Ekim (Türkçe). November (Nov): Kasım (Arapça). December (Dec): Aralık (Türkçe). İbranice isimler benzer şekilde Aramice ve Süryanicede de vardır.

Tanrı/Kral Augustus zamanında haftanın her günü özel bir Tanrıya adandı. Birinci gün (Pazar/Bazar/Arapça)-Güneş Tanrısına, 2. gün (pazartesi) -Ay Tanrısına, 3. gün (Salı/Farsça) -Mars Tanrısına, 4. gün (Çarşamba/Farsça) -Merkür’e, 5. gün (Perşembe/Farsça) -Jüpiter’e, 6. gün (Cuma/Arapça) -Venüs’e, 7. gün (Cumartesi) -Satürn’e adanmıştı.