Aliya İzzetbegoviç’i anarken

Dün yani 19 Ekim 2018 Bosna-Hersek’in bilge lideri Aliya İzzetbegoviç’in vefatının on beşinci yıldönümüydü. Bu vesileyle biz de ondan söz etmek istiyoruz. 

Bosna-Hersek’in tarihe iz bırakan ve bütün Müslümanların sevgilerine mahzar olan lideri Aliya İzzetbegoviç 78 yaşında vefat etti. Oldukça zor dönemlerde Bosna - Hersek Müslümanlarının öncülüklerini ve yöneticiliklerini yapan İzzetbegoviç aynı zamanda önemli bir fikir adamıydı.

Komünist dikta döneminde Müslüman gençliğin uyanışı için onlara öncülük eden İzzetbegoviç, Bosna-Hersek Müslümanlarının istemeyerek zoraki karşı karşıya geldikleri savaşta onların liderliklerini yapma gibi ağır bir yükün altına girdi. O önce Müslümanları, Avrupa’nın üçüncü büyük ordusu durumundaki Yugoslavya Federal Ordusu’nun bütün imkânlarını kullanan Sırp çetnikleriyle savaşa sokmamak için bütün yolları denedi. Ancak çetniklerin şiddetli saldırıları karşısında Müslümanların savunma mücadelesi içine girmekten başka seçenekleri yoktu. ABD ve Avrupa ülkeleri ise adeta eski haçlı ruhunun verdiği bir hazla çetniklerin gerçekleştirdikleri katliamları sadece seyrettiler. 1994’ün sonuna gelindiğinde Müslümanlardan 250 bin kişi öldürülmüş, bir milyon kişi de göçe zorlanmıştı. Önce bu katliamları seyreden ABD ve onunla aynı saftaki AB ise 1995’te tamamen Sırpları kollayan ve Müslümanlara haksızlık eden Dayton Anlaşması’nı dayattı. Anlaşma nüfus bakımından azınlık durumundaki Bosna - Hersek Sırplarına ülkenin % 49’unu veriyor, kalan % 51’ini de Müslümanlarla Hırvatlara bırakıyordu. Oysa savaşın başlamasından hemen önce gerçekleştirilen 1991 sayımına göre Müslümanlar nüfusun % 44’ünü, Hırvatlar % 17’sini (ikisi birlikte % 61), Sırplar ise % 31’ini, diğer nüfusu da başta Slovenler olmak üzere diğer dini ve etnik unsurlar oluşturuyordu. İzzetbegoviç, bu anlaşmanın taraflı ve haksız olduğunu bilmesine rağmen Bosna-Hersek’teki Müslümanların var oluşla yok oluş arasında bir tercihle karşı karşıya bırakıldıklarını gördüğünden kabul etmek zorunda kaldı.

Savaşın, gerek katliamlar gerekse göçe zorlama sebebiyle Bosna - Hersek’teki Müslümanların sayısında önemli bir azalmaya sebep olmasına rağmen Dayton Anlaşması’nın imzalanmasından sonraki ilk Cumhurbaşkanlığı Konseyi seçimlerinde Aliya İzzetbegoviç 729 bin oy alarak üçlü konseyin başkanı oldu. Bu seçimlerde Sırp Demokratik Partisi lideri Mamcilo Krajnisk 690 bin oyla ikinci, Hırvat Demokratik Toplumu’nun lideri Kresimir Zurbak da 342 bin oyla üçüncü olarak üçlü konseye girdi. Dayton Anlaşması cumhurbaşkanlığı sistemiyle ilgili bir de böyle üçlü konsey uygulamasını getirmişti.

Aliya İzzetbegoviç dediğimiz gibi zorlu bir dönemde Bosna-Hersek Müslümanlarının siyasi liderliğini yaptığı gibi aynı zamanda tüm dünya Müslümanları üzerinde etkisi olan fikri çalışmalar da yaptı. Yazdığı kitapların birçoğu Türkçe de dahil olmak üzere birçok dile tercüme edildi. Eserlerinde mutedil bir çizgi ortaya koymuş ve gençliğe gerçekten ışık tutan fikirleriyle yön vermeye çalışmıştır.