Paradoks...

Bu topraklardaki siyasi evreleri, dalgaları, aktörleri değerlendirirken sık kullanılan bir tabirdir “paradoks”, yani “çelişki”...
Tarihçiler Abdülhamit paradoksundan söz ederler, örneğin.
Bir yandan anayasayı askıya alan, 1894-1896 arasında 50.000 kişinin hayatına mal olan Ermeni olayları sonrası Albert Vandal'ın taktığı sıfatla (“Sultan Rouge”) “Kızıl Sultan” olarak anılan, hafiye sistemiyle ve istibdatla özdeşleştirilen, ama öte yandan Osmanlı'nın, İslam'ın birliğini koruma konusunda en mahir padişah olarak kabul edilen, modernleşme, kurumlaşma, hizmet, eğitim, reform çıtasının yükselmesinin tartışılmaz mimarı olan bu sultan, “Abdülhamit paradoksu” tabirini fazlasıyla hak eder.
Zıt anlamları ve sonuçları olan tutum ve politikaları bir arada temsil ettiği oranda, “paradoks” tabirini, Mustafa Kemal, Özal, bugün Erdoğan için de rahatlıkla kullanabiliriz.
Paradoks bir vakıadır ama, tavır almayı engellemez.
Örneğin Türkiye'de ana akım sol dalgaya kadar uzanan İttihat ve Terraki geleneği için ve gayri Müslimler bakımından Abdülhamit, istibdadı, baskıyı, özgürlük fikrine karşı duruşu temsil eder. Buna karşılık muhafazakar gelenek için Abdülhamit, handır, hakandır, yücedir. Baskı, müdahale, isyan karşısında dik duruşu, devletin ve milletin birliğini, dahası devlet aklını, İslam'ı temsil ve gücü ifade eder.
Peki gerçek?
Gerçek, en az, paradoksun iki ucunun toplamını içerir.
Bu yüzden tavır almak her zaman, “hakikate değmek” ve “anlamak” anlamına gelmez.
Her tavır bir tercihtir ve her tercih başka bir tercihi, gerçeğin başka bir yönünü gölgeler.
Anlamak ise tercihler zeminini görmeye, doğru okumaya, hatta niyet varsa doğru siyaset yapmaya işaret eder.