Lozan: “Yüz yıllık hesaplaşmanın” ilk adımı...

Osmanlı İmparatorluğu’nun 1922’da sonlanan öyküsünün başlangıcı, İngiltere ve Fransa ile müttefik olarak Rusya’ya karşı girdiği Kırım Savaşı’dır (1853-1856). Savaş Rusya’nın yenilgisiyle sonlanmış gibi görünmektedir, ama, tarih, asıl kurbanın Osmanlı olduğunu, 1856’da imzalanan Paris Anlaşması’yla dağılma sürecinin başladığını gösteriyor. Kağıt üstünde “galipler safında” görülen Osmanlı’ya, “Hıristiyan azınlık hakları” senedinin imzalatılması, İngiltere’nin Kudüs, Rusya’nın da Patrikhane üzerinde söz hakkı sürecinin başlatılması tarihin en ilginç çelişkilerinden biridir.

Osmanlı İmparatorluğu, sömürgeci güçlerin arasındaki bir savaşa katılmış ve devamında asla kendini toparlayamamıştır. Belki de, cumhuriyeti kuran kadronun 2.Dünya Savaşı’na katılmama kararlılığı, Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye’nin bu trajik deneyimine dayanmaktadır. Tabii bir de, İttihat Terakki’nin imparatorluğu sürüklediği Birinci Dünya Savaşı felaketinin korkunç anılarına...

1856-1922 arasındaki süre, Osmanlı’nın var olma mücadelesi ve sömürgeci güçlerin dağılacak imparatorluğun topraklarını paylaşma hazırlıklarından ibarettir. Aslında Osmanlı, 1878 Berlin Anlaşması ile fiilen sonlanmıştır, devamını oksijen çadırında geçirmiştir.

Yıkıcı darbe ABD’den geldi...

Amerika 20’nci yüzyıla, “süper güç olma hedefli” stratejiyle girdi. 1913-1921 arasında Beyazsaray’da oturan Başkan Woodrow Wilson çok önemlidir. Wilson, ilk kez 1914 yılında Bolşevik lider Lenin tarafından dile getirilen “ulusların kendi kaderini tayin hakkı” kavramını hızla benimsemiş, bu kavramın Avrupa’nın büyük imparatorluklarını (bu arada Osmanlı’yı) dağıtacak bir kavram olarak kullanılmasının yolunu açmıştır. “Demokrasinin yayılması” kavramını ise meşruti krallıkların yıkılması yönünde Amerikan çıkarları için kullanan ilk başkandır.