Başkanların başlarından aşkın işleri

Başkan çoğu Türkün aklına geldiği gibi kanların başı mıdır, bazılarının telaffuz ettiği gibi “başgan” mıdır; başkan kelimesi nereden nasıl neş’et etmiştir? Başkanın başkaları ile baş eden, onları alt eden insan olduğunu düşünecek olursak başkalarının alt edilmesi gereken insanlar olarak algılandığını kabul etmiş duruma mı düşeriz? Kelimede baş ile ilgili bir anlam var, tamam, onu anladık ama o “kan” eki neyin nesi? Yazgan, konuşkan, çalışkan… Kelime Divanü Lugatit Türk’te geçiyor. Balık baştan kokar atasözünü hatırlatacak şekilde büyük balığa başgan denildiğini, bundan dolayı da halkın başkanına bodun başganı denildiğini yazmış pirimiz sözlükçüler başkanımız Kaşgarlı Mahmud. Başarmanın yolu başlamaktan geçer diyenler doğru bir yargıda bulunuyorlar. Bir işe baş koyduğunuzda onu başarmanız pek de zor değil. Başarmak başa ermek midir, biraz düşünelim, yoklayalım. Başlangıç baştan başlayarak, en baştan başlayarak gerçekleştiriliyorsa bir işin başı sonu belli ise burada işi başı, kafası olan bir canlı gibi algıladığımız çıkarımında bulunulabilir. Bu başı sonu demeyi başı kıçı şeklinde ifade edenlerimiz olduğu gibi baştan ayağa şeklinde söyleyenler de var; baştan sona diyenler de var. Hepsini yerine göre kullandığımız da oluyor. Nişanyan başarmanın sona ulaşmak anlamında olduğunu, başarmak derken burada baş kelimesinin son anlamında kullanıldığını yazmış sözlüğünde. Lakin öyle dememek lazım; orada başarmanın dairesel bir zihin tasavvuru ile söylenilen bir kelime olduğunu, bir işin sonunu getirdiğinizde yeni bir başlangıca ulaştığımızın bilgisinin dışa vurumu bir kullanım olduğunu hatıra getirmek lazım.