Doktor Bey’in işleri

Samet Ağaoğlu’nun Babamın Arkadaşları adlı nefis bir kitabı vardır. Nebioğlu Yayınevi tarafından 1958 yılında yayımlanan bu kitapta, Ahmet Ağaoğlu’nun yakın arkadaşlarının portreleri, isimleri zikredilmeksizin büyük bir ustalıkla çizilir. Başlıklar portrelerin mini özetleri gibidir. Eğer yakın tarihimizi az çok biliyorsanız, fikir ve edebiyat tarihimize de âşinalığınız varsa, mesela “Millî Hatip”in Ömer Naci, “Millî Şair”in Mehmed Emin Yurdakul, “Dinsiz Mütefekkir”in Abdullah Cevdet, “Kadın Şairi”nin Celâl Sahir Erozan, “Tarih-i Siyasî Profesörümüz”ün Yusuf Akçura olduğunu hemen anlarsınız. Babamın Arkadaşları’ndaki portrelerden biri de “Bizim Sent-Jüst” başlığını taşır. Louis de Saint-Just, Fransız İhtilâli’nin, hayatı giyotin sehpasında noktalanan genç, etkileyici ve muhteris önderlerinden biridir. Ağaoğlu, portresini çizdiği bu baba dostunu, gençliği, ataklığı, yüzünün güzelliği, inkılâplarda oynadığı rol ve trajik akıbeti bakımından Saint-Just’e benzetmektedir. Atatürk’ün Mersin’de keşfedip milletvekili seçilmesini sağlayarak Ankara’ya getirttiği bu Türk Ocaklı tıp doktoru, bazı dostlarının “Sen bir doktorsun, inkılâbın öldürücü kuvvetleri arasında değil, yaşatıcı saflarında olmalısın!” yolundaki uyarılarına rağmen ihtiraslarına yenik düşer, İstiklâl Mahkemeleri azalığını kabul ederek birçok insanın idam kararına imza atar veya atmak zorunda bırakılır. Doktor, rahmetli Turgut Cansever’in babası Dr. Hasan Ferit Cansever’in hem yakın arkadaşı hem eniştesidir.