Fahrilik, paralellik, egemenlik

Bu köşede çarşamba günü yayımlanan “Devletin Fahri Bölgeleri” başlıklı yazımda “fahri konsolosluk” adı verilen kurumdan söz etmiştim. Konunun “nedir” boyutunu anlatırken yer bitmişti. Bugün aynı konuya devam...

***

Fahrî, yani gönüllü konsolosluk Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde, bir Türk vatandaşının, Türkiye’nin herhangi bir ilinde yerleşik olarak, başka bir ülkenin temsilcisi olabilmesi... Başlıbaşına ilginç bir mekanizma.

Son iki yüzyılı aşkın süredir, devletler birbirleriyle tam yetkili memuriyet makamları olan elçilikler ve konsolosluklar üzerinden ilişki kuruyorlar. İkinci dünya savaşı 1945’te bitti. Dünya sistemi “uluslararası”nda, her ulusun bir diğeri karşısında dışarıya bağımsız - içeride egemen öznelerarası ilişkiler düzeni olarak perçinlendi. Böyleyken, Birleşmiş Milletler’in, 1963 yılında neden resmî konsoloslukların yanında “gönüllü konsolosluk” diye bir kuruma gerek duyduğu ilginç bir sorudur.

Öyle görünüyor ki bu sorunun yanıtı, klasik sömürgecilik çağının bitişi ve yeni sömürgecilik çağının açılışıyla ilgili. Konunun BM boyutu kendi başına araştırmaya değer bir konu...

****

Türkiye’de ise gönüllü konsolosluk kurumunun ortaya çıkışından 40 yıl sonra serpilip saçılmaya başladığı görülüyor. Dışişleri Bakanlığı’nın resmi değerlendirmelerinden birinde, bu konsolosların “küreselleşme ile birlikte” sayıca hızla arttığı yazılı. Doğrusu bu tuhaf bir değerlendirme. Gönüllü konsolosluk ya da devletin uluslararası temsiliyet ilişkileri bir “doğal olay” mı ki, kendiliğinden; siyasetten ayrı; bürokratik kararlardan azade ortaya çıkmış olsun?

Elbette değil.

İster küreselleşme, ister uzaylaşma olsun, sözkonusu olan şey, siyasal - idari bir kurum. Yetkili merciler karar verirse artar, sıçrar, saçılır. Onlar karar vermezse ne artar ne sıçrar.