Domatesin politik ağırlığı

Siyasetçiyi protesto denince, aklıma hemen bazı gıda maddeleri gelir. Domates ve yumurta ilk sıradadır. Şöyle bir hafızayı yokladığımda bu konuyla ilgili neler bulurum neler. Alman Şansölye Willy Brant'a atılan domatesler ilklerdendi. Yakın dönemden örnek isterseniz. Ukrayna'ya göz atmak yeter. Özel olarak çürütülmüş yumurtalar kafada kırıldığı an unla takviye kaçınılmazdır. Son olarak Edirne Belediye Başkanı'nın başına gelenleri hatırlayın. İşten çıkardığı bir çalışanı pazar denetiminde eylemini gerçekleştirdi. Az daha başkanın gözü kör oluyordu.

Siyaset teorisyenleri "Neden yumurta ve domates" sorusuna ilginç cevaplar vermekte; "Taşımak kolay. Eylem alanına sokulması sorunsuz". Defolu iseler -pazarcı deyimiyle çıkma- maliyeti de düşük. Bedavaya bile getirmek mümkün. Merhum Maliye Bakanı Kemal Unakıtan'ın likit yumurta tesislerine gidemeyecek durumda olanları fırlatma bedeli ne kadar olabilir ki? Domatesi de aynı şekilde sınıflandırabiliriz. Yumuşamışı salça, vıcık vıcığı da püre yapılır. Geride kalanlar ise protesto aracı!

Pazarda 10 Şişli'de 600 kuruş

Bizde domatesin seçim malzemesi yapılışı ilk kez 1973 seçimleri öncesine rastlar. O zaman bugünkü gibi seralar yoktu. Varsa yoksa Silifke domatesi. Tarlada 10 kuruş olan domatesin Şişli'de 600 kuruşa satılması önemli haberdi. Bülent Ecevit de arkasındaki medya desteğinden yararlanıp iktidarı yakaladı. Domates üzerinden fukaralık edebiyatını bilenlerdenim. Silifke'nin yoğurdundan sonra domatesini ön plana çıkaran Ecevit'tir. Bu konuda seçim afişlerinden biri "Silifke'de 10 kuruş Ankara'da 3 lira" idi. Neticede Erbakan hoca ile koalisyonu kurup başbakanlığa kuruldu. Sözünü yerine getirmeye çalıştı. Ancak "aracıyı, tefeciyi kaldıracağım" vaadini bir türlü gerçekleştiremedi. Kooperatifleşme hayalleri de yattı. Aradan 5 ay geçip domates mevsimi gelmişti. Üretim bolluğuna rağmen etiketler uçmayı sürdürdü. Oysa seçmenin iktidar yaptığı aslında domatesti. Ecevit değil. Sonuçta, CHP-MSP ortaklığı fazla uzun sürmedi ve yıkıldı.

Rusya ile sorun

Rus savaş uçağının düşürülmesiyle oluşan problemler birer birer ortadan kalktı. Putin sadece domates ambargosunu kaldırmadı. Oysa direnmesinin arkasında başka neden var. Eski Soçi Valisi şimdinin Tarım Bakanı. Ne yaptı etti seçildiği bölgeye bolca teşvik aldı. Modern seralar kurdurdu. Bunca uğraş ve para dökmenin sonucunun peşinde. Soçi'de iklim şartları müsait. Başarıya ulaşamamanın tek sebebi arazi yapısı. Bunun çaresi Türkiye'den toprak taşımaktan geçiyor. Yoksa hayal kırıklıkları devam edecek.

Toprak taşıma dedik ya, çok daha eskilerden örnek vereceğim. İsrail kurulduğunda, Adnan Menderes'in izniyle Toroslar'dan epey toprak götürdüler. Bugün Hayfa'daki portakal bahçelerinin tamamı bizden taşındı. Çöller yeşertildi.

Tek tip ekmek

Daldan dala atlamayı sevmiyorum ama, Türkiye'de fırın sistemini değiştiren bir uygulamadan söz edeceğim. "Tek tip ekmek" uygulamasını hayata geçiren o kısa ömürlü Ecevit-Erbakan koalisyonudur. O dönemde her tarafta buğdayın bereketine karşılık Konya ve çevresinde beklenen rekolte düşük oldu. Trakya'da, Güneydoğu'da bolluk hocanın seçim bölgesinde yokluk. Kafalar karıştı. Toplam rekolte fazla olmasına rağmen sırf ekmek için Hazine'den 2 milyar ayırmak gerekiyordu. Yani buğday ithal edilecek. Sonuçta ekmekte "siyah randımanlı buğday"ın fazla kullanıldığı tek tip kararı alındı. İlk uygulama başkent Ankara'da başladı. Aradan neredeyse 44 yıl geçmesine rağmen hâlâ devam ediyor...

İlginç bir not daha aktarmak istiyorum. Tek tip ekmek haberini ilk kez veren Kasım Gence idi. Hürriyet'ten ayrılmış Safa Kılıçlıoğlu'nun haftalık Meydan dergisinde çalışmaya başlamıştı. Polis adliye muhabirliğinden gelmenin avantajını bir politik dergide atlatma haberle süslemişti. Gence daha sonra "Sağmalcılar'da kolera" haberini de patlatıp ortalığı yıktı, geçti. Hürriyet de çaresiz onu geriye aldı. Hem de katlamalı zam yaparak.