ABD ve Türkiye’de yeni dönemin dinamikleri...

ABD Başkanı Donald Trump göreve başladı. Trump’ın ilk imzalarından biri de Asya-Pasifik bölgesinde toplam 12 ülkenin dahil olduğu TPP anlaşmasından ABD’nin çekilmesini onaylamak için oldu.

TPP anlaşması ABD’nin eski başkanı Barack Obama tarafından iki yıl boyunca müzakere edilmiş, ancak ABD Kongresi tarafından onaylanmamıştı.

Trump, Trans Pasifik Anlaşması’nın yanı sıra, ABD-AB arasında yeni bir dış ticaret düzeni öngören Trans Atlantik Anlaşması’na da karşı. Trump’ın en çarpıcı iddialarından biri de ABD’de istihdamı en çok artıran başkan olarak tarihe geçmek.

Trump çelişkileri...

Bu iddia ve korumacılık söylemleri hem ABD hem de dünya için yeni bir ticaret düzenine geçişin ilk adımları olarak okunabilir mi? Şüphesiz küreselleşmenin bu aşamasında dünya ticaret hacmi, kriz dolayısıyla daralsa da korumacılığın baskın bir ticaret biçimi olarak öne çıkacağını söylemek zor. Çünkü Trump, korumacılık yaparım diyor ama ayrı zamanda, doların değerli hale geldiğini ve bunun ABD’nin ihracatını aşağıya çekeceğini söylüyor. Demek ki ABD ekonomisinin ayağa kalkması için ABD’nin diğer ülkelere ihracatı önemli. Bu, Trump’ın birinci çelişkisi. Trump, kurumlar vergisini düşüreceğini ve özel sektör üzerindeki regülasyonları en az yüzde 75 düzeyinde azaltacağını söylüyor. Ancak öte yandan, yeni devletçi bir anlayışla, altyapı yatırımlarını artırarak istihdam oluşturmak gibi- bir ekonomiden de söz ediyor. Bu da Trump’un ikinci çelişkisi. Yani Donald Trump bir ultra-liberal değil, ama krizin ancak devlet yatırımları ve harcamasıyla biteceğini iddia eden pür-Keynesçi bir devletçi hiç değil.

O halde Trump dönemi ABD’si için şimdiden çok keskin, köşeli çıkarımlarda bulunamayız. Ancak şunu söyleyebiliriz; Trump, bir işadamı olarak, ABD ekonomisinin temel sorunlarını görüyor. Daha doğrusu, bu sorunları bir işadamının gözüyle tespit ediyor ve buna tespitlere bağlı pragmatist-palyatif çözümler üretiyor. Bu yöntem, sonuç olarak bütünlüklü bir dış politika stratejisi olabilir mi; tabii ki çok zor.

Örneğin Trump’ın Rusya’dan konjonktürel bir ekonomik beklentisi varsa Rusya-ABD ilişkileri bu konjonktürel beklentiye bağlı olarak bir dönem olması gerekenden iyi, daha sonra da olması gerekenden daha kötü olmaması lazım. Eğer böyle olursa bu, yalnız ABD için değil, tüm dünya için çok önemli bir sorun olarak karşımıza çıkar. Zaten Obama döneminin en önemli sorunlarından birisi de Obama yönetiminin dünyanın sıcak bölgelerindeki müttefikleriyle ilişkilerinde istikrarlı bir çizgi tutturamaması olmuştur.

Hegemonya bitişi

Soğuk Savaş döneminde hem ABD’nin hem de Sovyetlerin temel (paylaşım-hegemonya) stratejisi kendi egemenlik alanlarında kalan ülkelerin güçlenmesine müsaade etmemeleri üzerine kurulmuştu. Özellikle ABD, kendi hegemonyasını ekonomik abluka ve buna bağlı üstünlükle sürdürüyordu. Bretton-Woods sistemi ve doların temel rezerv para olması bu stratejinin en önemli dayanağıydı. Bu stratejiyi, aynı zamanda, bir Bretton-Woods kurumu olan IMF, gelişmekte olan ülkelerle yaptığı ikili anlaşmalarla (stand-by) yürütüyordu.