Geçen yüzyılın tuzağı: Temel rezerv paraya endeksli ekonomiler

Bundan bir müddet önce İran, parasının temel rezerv paralar karşısında hızla değer kaybetmesinden paniğe kapılarak, parasının değerini yabancı para birimleri karşısında sabitlemiş ve döviz dolaşımını da kısıtlar getirmişti. O zaman İran’ın bu kararının tarihi bir hata olduğunu ve İran yönetiminin tam da onu bu yolla “sıkıştıran” ABD’nin istediğini yaptığını yazmıştık. Nitekim, yaptırımlar kalktığından beri ekonomisini dışarıya açmaya çalışan ve Avrupa dahil olmak üzere, bir çok gelişmiş ülke ile de yeniden yoğun bir ticaret alışverişine giren İran’ın bu hatası ona, şu zamana değin, çok pahalıya patladı. Ülke ekonomisi kısmen açık bir pazarı içerdiği için, döviz girişi ve dolaşımı devam etti. Ancak döviz, yasaklarla daha da kıymetli olduğu için, ikili bir para piyasası oluştu ve gerçek piyasadaki kur tutulamadı. İran bu hafta itibariyle tam da ABD’nin açıklamasından önce ve AB ülkelerinin "AB hukuku ve BMGK kararı uyarınca İran ile meşru ticaret yürüten Avrupalı firmaları koruma konusunda kararlıyız" açıklamasıyla birlikte döviz yasaklarını kaldırdı ve piyasada oluşan fiyata merkez bankasının müdahale etmeyeceğini deklare etti. İran merkez bankası başkanı Himmeti, döviz fiyatlarının arz ve talep tarafından belirleneceğini söyledi ancak Himmeti’nin şu cümlesi hepsinden önemli idi: “Amerikalıların yaptırımlara başladığı gün biz de ekonomimizi serbestleştiriyoruz”

İran, şimdi yapması gerekeni yapıyor ve ABD’nin yaptırım kararına vermesi gereken en iyi ekonomik cevabı da vermiş oluyor. İran’ın bu kararı, AB ülkelerinin “İran’la ticaret yapan AB şirketlerinin arkasında duracağız” açıklamasıyla ABD’nin yaptırım kararına en büyük darbeyi vurmuş oldu. Bu saatten sonra ABD’nin  orta vadede, pek yaptırım gücü yok. Çünkü deyim yerindeyse “atı alan Üsküdar’ı geçti” Dünyanın geri kalanının İran’la serbest ticareti ve İran’ın enerji piyasalarında serbest alım satım yapılabilmesi, para ve sermaye piyasalarının oluşmaya başlaması ABD’yi, oyunda yalnız bırakacak ve kararının havada kalmasını sağlayacak tek seçenektir. Göreceksiniz artık bu saatten sonra ABD’nin kararı “laf olsun torba dolsun” kararıdır.

Piyasa-Demokrasi ve ABD