Petro-dolar sistemi biterken...

Doksanlı yılların sonundan itibaren, başta Çin olmak üzere, Pasifik Asya ülkelerinin hızlı yükselişine şahit olduk. Bu yükselişin nereye varacağı ya da nerede duracağı konusunda ABD’nin 2005 yılına kadar pek fikri yoktu. Daha doğrusu, Çin’in ABD’nin dış borçlarının pasif finansçısı olmaya devam edeceğini sanıyorlardı. 2005 yılında Çin’in ulusal petrol şirketi CNOOC, ABD’nin petrol şirketi Unocal’ı satın almak üzere teklif vermesiyle ABD işin farkına vardı. Temsilciler Meclisi, 30 Haziran 2005’te, CNOOC’un Unocal’ı almasına izin vermenin Birleşik Devletler’in ulusal güvenliğini tehdit edeceğini belirten bir karar aldı.

28 Haziran 2005’te ise Paul Krugman New York Times’ta aynen şöyle yazacaktı; “Çin hükümeti, çok geniş bir alanı kapsayan petrol ve doğal gaz rezervlerine erişme yolunda büyük iktisadi güçlerin birbiriyle didiştiği bir ‘büyük oyun’ öngörüyorsa, Unocal tam da onun kontrol etmek isteyebileceği türden bir şirkettir. (Şirket satın almak, parasal açıdan ve can kaybı bakımından, petrol üreticisi bir ülkeyi işgal etmekten daha ucuza gelir.) Bana kalsa Çin’in Unocal için verdiği teklifin önünü keserim.” Krugman, Çin’in Japonya gibi olmadığını, kaynaklarını çarçur etmek yerine, stratejik yeni bir yayılma çerçevesinde yönlendirdiğini ve bunun için ABD için tehlikeli olduğunu da yazar. Nitekim, bundan sonra ABD, Ortadoğu coğrafyasındaki petro-dolar çevrimini denetlemeyi daha geri plana iterek, Pasifik tarafına önem verir.
Çin’den sonra Suud...
Son on beş yıl ABD için gerçek kâbus, Çin’in dolar bazlı ticari çevrimin dışına çıkma tehlikesiydi. Bu tehlike geçmiş değil, üstelik daha da karmaşık bir hal alarak sürüyor. Ancak tam şimdilerde bu büyük tehlikeye Suudi Arabistan dahil oluyor. Daha doğrusu, Suudi Arabistan, 1973 krizi sonrası kurulan petro-dolar sistemini sürdürmeyeceğinin işaretlerini veriyor. Bu sistem, 1975 yılında, ABD’nin Suudi monarşisiyle yaptığı ve OPEC’i de kapsayan bir anlaşmaya dayanır. OPEC ülkeleri, petrolün satışını yalnız dolarla yapacak ve petro-dolarlar ABD banka sistemi üzerinden mali piyasalarda çeşitlendirilecekti.