Bir asırlık devlet: Azerbaycan

Lâleler… Lâleler… Fonda bu Azerî “mahnı”sı, yani türküsü, mutlaka olmalıdır… Çünkü Bakü yüz yıl önce lâle/gelincik renkli Osmanlı fesini, kalpağını bağrına bastı… Bu türkü de onun hatırası… Azerbaycan 100’üncü kuruluş yıldönümünü kutluyor… Bu aynı zamanda başkent Bakü’nün kurtuluşunun yıl dönümü… Çoğu 20’nci yüzyılda geçen bir asırdan söz ediyoruz. Kafkas İslâm Ordusu, başlarında Nuri Paşa, katliamla karşı karşıya kalan Bakü’yü 15 Eylül 1918’de istihlas etti… Bu bizim tarihimiz, fakat bilmiyoruz! Şu uğursuz 1918 yılındayız… Cihan Harbi’nin sonunun göründüğü yıl, Sultan Abdülhamid’in vefat ettiği yıl… Dahası meş’um Mondros Mütarekesi’nin imzalandığı sene… Bu yıl iyi şeyler de var: Bir yıl önce Bolşevik ihtilali olduğu için Rus askerleri kuzey doğumuzdan çekiliyor. Erzincan, Trabzon, Rize ve Erzurum kurtarılıyor. *** Lenin Kafkasya’yı Ermeni Stephan Şaumyan’a emanet etmiştir. Bu Azerbaycanlı sivillere yönelik katliam olarak tezahür eder. “Mart kırgını”nda 15 bin Müslüman katledilir. Bir Azerbaycan heyeti Osmanlı Devleti’nden yardım istemek için yola çıkar. Bir ay içinde İstanbul’a ulaşan heyetin başında bulunan Nağı Şeyhzamanlı, “Azerbaycan İstiklâl Mücadelesi Hatıraları”nda Harbiye Nazırı Enver Paşa’yla görüşmelerini anlatır. Enver Paşa Almanları tedirgin etmemek için Libya’da Missurata’da İtalyanlara karşı savaşmış, 29 yaşındaki üvey kardeşi Nuri (Killigil) Paşa’nın komutanlığında, Kafkas İslâm Ordusu teşkiline karar verir. 25 Martta Nuri Paşa 20 zabitle Musul’a gider.