Elazığ’da Harput’u aramak

Bir şehri tarihî yapan ve gerçek mânasıyla “şehir” yapan nedir? Geçmişine şahidlik eden mimarî eserleri… Böyle bakarsak, “şehirlerin anası” Mekke’nin tarihine işaret eden ne kalmıştır elde? Neyse ki Kâbe’ye dokunulamamış. Bir de Harem-i Şerif’te sökülen Osmanlı revaklarının bir kısmı yerine konulmuş…Tarihin gerisi okuyan olursa, kitapta! Ya yüz yıl sonra? Bugün yapılan bir tarih var. Mekke’nin Zemzem “tovır”ı, Londra’dakini takliden yapılan saat kulesi ve devasa otelleri…Arabistan’ın ortasında bir Amerikan şehri! Kitapsız okunan tarih bu olacak! Elazığ tarihinden ayrı düşmüş bir şehir; önce cisminden, sonra isminden ayrı düşmüş! Binlerce yıllık Harput’dan ovaya iniş, 19. Yüzyılın gerçeği. Harput râkımı yüksek bir şehir, korunaklı, çevresine hâkim bir mevkide. İşte 19. Yüzyıl ortalarından 1339 metreden 1067 metreye, Mezra’ya iniliyor…Mezra “ziraat yapılan yer” demek…Yükseklik farkı az değil: 277 Metre! Bu inişin hızlı olduğu anlaşılıyor. Bu tarihten kaçış mı, tabiata yöneliş mi? Zorluktan kolaylığa doğru bir geçiş belki de. Urfa haçlı kontu Josellin’i, Kudüs kralı Baodouin’i esir edip Harput kalesine tıkan ve Menbiç kalesi kuşatmasında şehid olan Artuklu Balak Gazi’nin maneviyatının estiği topraklarda, Anadolu’nun 12. Asra tarihlenen, nadir yapılarından Ulu Camii terk etmek, Sara Hatun Camii’nden vaz geçmek, Kurşunlu Cami’ye ve ulu çınarının serinliğine elveda demek, Türkistan’dan Anadolu’ya manevi fetih müjdesi gibi gelen Aslan Baba’nın oğlu Mansur Baba’nın kümbetine, Arap Baba’ya el sallamak… Cedlerin içine hayatlarını koydukları yuvalarını ve onların hayat sonrası evlerini bırakıp gitmek… Bu geçişin kesif hüznünü tahayyül edebilir misiniz? Edemiyorsanız, Harput mûsikisine kulak veriniz! Sînemde bir tutuşmuş yanmış ocağ olaydı Zülfün karanlığında bezme çerâğ olaydı Sonra Mezra’da yeni bir şehir teşekkül ediyor.