İşte köprü gerçekleri

Son zamanlarda özellikle basında ve sosyal medyada yayılan bir köprü tartışması var. İddia özetle şöyle: “Avrasya Tüneli, Osmangazi Köprüsü ve Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nden geçişler, garanti edilen araç sayısının altında.

Üçünden bir günde toplam 243 bin araç geçeceği vaat edilmiş, ancak sadece 86 bin araç geçiyormuş. Hal böyle olunca da devletin Hazinesi, toplam maliyeti 6.5 milyar dolar olan üç proje için garanti kapsamında yılda 2.4 milyar, işletme süreleri boyunca da 50 milyar dolar ödeyecek.” Rakam dudak uçuklatıcı. Ancak bir gariplik var. İşin içinden çıkmak için yapılması gereken tek şey iddiaları tek tek sorup, muhatabından yanıt almak. Ben de öyle yaptım. Çıldır Gölü’nde dün düzenlenen Denizcilik ve Kabotaj Haftası etkinliklerine katılan Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Ahmet Arslan’a sordum. Önce rakamlarla ilgili durumu paylaşayım, sonra Bakan Arslan’ın yorumlarını:

Deniz Zeyrek sordu, Ulaştırma Bakanı Ahmet Arslan cevapladı

1- OSMANGAZİ KÖPRÜSÜ
Konu sadece Körfez geçiş köprüsü üzerinden tartışılıyor. Oysa proje 433 kilometrelik İstanbul-İzmir Otoyolu projesi. Gebze-Osmangazi arası (köprü dahil) 40 bin, Orhangazi-Bursa arası 35 bin, Bursa-Edremit ayrımı arası 17 bin, Bursa-Edremit ayrımı-İzmir arası 23 bin araç için garanti verilmiş.
İddia: İşletme süresi 22 yıl
Gerçek: Yapım süresi düşüldüğünde işletme süresi 15 yıl 4 ay.
İddia: Gebze-Osmangazi arasında 14 bin araç geçiyor
Gerçek: 30 Haziran’da açıldı. İlk beş ay ortalaması 17 bin. Sonrasında 20 bin seviyesine ulaştı. Fizibilite çalışmalarında hedeflenen rakama 3 yıl içinde ulaşılacağı öngörülmüştü. İlk yılda yarısı aşıldı. Hiç araç geçmezse, sadece Osmangazi Köprüsü değil 433 kilometrelik bütün proje için yıllık garanti ödemesi 750 milyon doları geçmeyecek. Bu rakamdan işletme giderleri ve vergiler düşecek.
İddia: Yatırım miktarı 2.5 milyar dolar
Gerçek: Projenin toplam maliyeti 10.3 milyar dolar

2- YAVUZ SULTAN SELİM KÖPRÜSÜ
Proje aslında 60 kilometrelik Kuzey Marmara Otoyolu Projesi. 135 bin araç geçişi vaat edilmiş.
İddia: İşletme süresi: 10 yıl 3 ay
Gerçek: Garanti kapsamındaki işletme süresi 7 yıl 9 ay
İddia: 38 bin araç geçiyor
Gerçek: Günlük geçiş 100 bin üzerine çıktı. Fizibilite çalışmalarında 3 yılda olması beklenirken iki yıl dolmadan 135 rakamına ulaşılması öngörülüyor. Hiç araç geçmezse garanti kapsamında ödenecek tutar, 790 milyon dolar olacaktı.
İddia: Yatırım miktarı 3 milyar dolar
Gerçek: Toplam maliyet 3.5 milyar dolar

3-AVRASYA TÜNELİ
6.6 kilometresi tünel olmak üzere toplam 14.6 kilometrelik boğaz geçişini kapsıyor. Günde 68 bin araç geçeceği garanti edilmişti.
İddia: İşletme süresi 24.5 yıl
Gerçek: Garanti kapsamındaki işletme süresi 24.5 yıl
İddia: 34 bin araç geçiyor
Gerçek: An itibariyle günlük ortalama 47 bin olup, son 10 günde 65 seviyelerine çıktı.
İddia: Yatırım miktarı 1 milyar 200 milyon dolar.
Gerçek: Maliyet 1 milyar 245 milyon dolar


Fark neden kaynaklanıyor?

BAKAN Arslan’a “rakamlar arasındaki fark nereden kaynaklanıyor” diye sordum. Avrasya Tüneli Aralık, Yavuz Sultan Selim Köprüsü Ağustos, Osmangazi Köprüsü Haziran 2016’da açılmıştı. Bakan Arslan, dolaşan rakamların o ayın rakamları olduğunu söyledi. Bakan Arslan’a göre bir başka hata da rakamların aylık hesaplanmasından kaynaklanıyor. Oysa, bir yılda geçen araç sayısı 365’e bölünecek ve garanti kapsamında ödenecek ücret, çıkan rakam üzerinden belirlenecek. Örneğin 2017 yılının hesabı 2018’in ilk çeyreğinde yapılacak. Yani “bir gün garanti rakamından az araç geçti şirkete ödeme yapılacak, diğer gün garanti edilenden fazla geçti şirketin kar hanesine yazılacak” gibi bir durum olmayacak. Peki bu rakamlar beklenenin altında mıydı? Arslan çok net bir yanıt verdi: “Bu tip projelerde hedeflenen rakama 3 yıl içinde ulaşılır. İlk yıl çıkan rakamlar fizibilite çalışmalarında belirlenen rakamlarla uyumlu... Bağlantı yolları tamamlanacak, kullanıcı alışkanlıkları değişecek ve o rakamlara ulaşılacak.”

Etki analizine bakmak lazım