Haysiyetsizlik ve şerefsizlik

Haysiyet: Değer, saygınlık, itibar, özsaygı demek.
Şeref: Toplumca benimsenmiş iyi şöhret anlamına geliyor.
Şeref, daha toplumsal...
Haysiyet, daha öz benlikle ilgili.
Ama ikisini de birbirinden ayırmak pek olanaklı değil...
Çünkü toplumun bireye bakışı ile bireyin kendine bakışı birbirini çok etkiliyor.

***

Gelişmiş toplumların gelişmiş bireyi, kendi kişiliğine özgü evrensel değerlere sahiptir...
Bu değerler, aldığı çağdaş eğitimden, kendi yaşamı boyunca sahip olduğu tutum ve davranışlarından, başarı ya da başarısızlıklarından oluşur.
Dolayısıyla gelişmiş toplumların gelişmiş bireyleri, haysiyet ve şeref bakımından kendi kendilerini üretirler.
Azgelişmiş toplumlardaki azgelişmiş bireylerin değerleri ise, aldıkları yetersiz eğitimin yanında, kendi tutum ve davranışlarından çok, ait oldukları grubun, sahip oldukları kimliğin değerlerinden oluşur.
Dolayısıyla azgelişmiş toplumların azgelişmiş bireyleri, haysiyet ve şeref bakımından kendilerine değil, ait oldukları gruba veya sahip oldukları kimliğe bağımlıdır.

***

David Riesman, toplumsal yapıyla kişilik nitelikleri arasındaki ilişkiyi dört kategoride belirler: (Emre Kongar, Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği, 212-213)
Gelenekler tarafından yönetilen tip: Toplumdan ayrı kişiliği yoktur.
İçten yönetilen tip: Endüstrileşme sürecindeki toplumlarda kendisini fark etmektedir ama eskiye bağımlılıkta katıdır.
Dıştan yönetilen tip: Endüstrileşmiş toplumlarda dış otoriteye bağımlıdır ama fazla esnektir, her yana savrulabilir.
Özerk tip: Hangi kurallara uyacağını kendisi belirleyen, toplumu ileri taşıyacak tiptir.