Öğrenilmiş çaresizlik 2

İnsanın önceki yaşamlarından ve deneyimlerinden kaynaklanan başarısızlık duygusunun, buna dayalı olarak “Ne yaparsam yapayım, koşulları değiştiremem” inancının, bireylerin ve toplumların gelişmelerini engelleyen en önemli ögelerden biri olduğunu cuma günkü yazımda belirtmiştim.
Diktatörler, halklarına “çaresizliği”, “Ne yaparsanız yapın, benden kurtulamazsınız, ben iktidardayım” inancını, sürekli olarak uyguladıkları zulümle “öğretirler”. 
Üstelik bir süre sonra, insanları öylesine terbiye ederler yani koşullandırırlar ki, zulümle topluma kabul ettirdikleri davranış biçimi, o zulme gerek kalmadan, yönettikleri toplumun “Geleneği”, “Göreneği”, “Ahlakı”, “İnancı” olur: 
Sadece tek bir aileden geldiği, babasının oğlu olduğu için kral, imparator, şah, padişah yapılan, bazen geri zekâlı bile olan birine, tüm bir toplumun itaat etmesinin başka bir açıklaması var mıdır?

***

Bireyi köleleştiren diktatöryal zulmün, toplumun “Gelenek”, “Görenek”,“Ahlak” ve “İnanç” ilkelerini nasıl oluşturduğunu maymunlarla yapılanbir deney çok iyi açıklar: 
1. Bir kafese 5 maymun ve tepesinde muzlar bulunan bir merdiven yerleştirilir.
2. Bir maymun merdivenin tepesindeki muzlara ulaşmaya çalışınca, öteki maymunlar soğuk suyla sırılsıklam ıslatılarak cezalandırılır. 
3. Bir süre sonra, bir maymun merdivene tırmanmaya yeltendiğinde diğerleri artık ıslatılmaya gerek olmadan, cezalandırılacaklarını bildikleri için, o maymunu engellemeye, dövmeye başlar.