Haarlem’li Murat Reis’i tanıyan var mı?

Jean-Paul Roux, 'Dinlerin Çarpışması' kitabında 1600'lerde Akdeniz'deki korsan savaşlarını anlatırken, Avrupalı korsanların çokça başvurdukları “düşman kampa geçme” yönteminden bahsediyor, örnek olarak, İslamiyet'e geçen ve Murat Reis adını alacak olan Hollandalı dönme Jan Jansz'ı veriyordu. Bu Murat Reis'in 1627'de İzlanda kıyılarına saldırdığını ve Reykjavik'i, 1631'de ise İrlanda kıyılarını yağmaladığını, 1655'te de Thames Nehri'nin kıyılarına ilerlemiş ve dahi Brezilya'ya kadar gitmiş olduğunu öğreniyordunuz.
Hemen Murat Reis'i araştırmaya koyuldum. Bana yine cehalet düştü… Asıl adı Jan Janszoon Van Haarlem olan, “Haarlemli”, namı diğer “Küçük Murat Reis”i az da olsa bilenler varmış. Meraklısı, ayrıntılı bilgi için Bülent Danışoğlu'nun Akademik kıvamdaki makalesine bakabilir: https://kebikecdergi.files.wordpress.com/2012/07/12_bulent.pdf Dileyen, benim şimdi anlatacaklarımla iktifa edebilir.

Avrupa'da bir deyiş varmış; “de ergste Turk was nota bene een hollander..!” diye. “En zalim Türk, kesinlikle bir Hollandalıydı…” manasına geliyormuş. İşte bu deyişin kaynağı, Osmanlı himayesine giren Hollandalı korsan kaptanlarmış. Kahramanımız Haarlemli Murat Reis de onlardan birisi. Ortaöğrenim tarih kitaplarımızda “Akdeniz'in Türk gölü” olduğu zamanları, Barbaros, Turgut ve Oruç Reisler başta olmak üzere cenkten cenge koşan deniz savaşçılarımızı okur geçeriz. İnebahtı'da, Navarin'de canımız yansa da Osmanlı Donanması'na bağlı denizcilerimizin zaferleriyle haklı olarak övünürüz. Tabii ki siyasetten, ekonomiden, sosyal hayattan uzak, gerçeklerden kopuk sadece savaşlar dizisine dayalı tarih anlatısının tadı olmadığı gibi talebenin hayat bilgisine katacağı bir şey de yoktur. Hayat, tarih kitaplarımızdaki kadar basit olmadığından hep yakınırız ama tarih, çoğumuzun bilincinden uzağa düşer.