Devlet bütçesi kime çalışıyor?

Bütçe ile ilgili haber ve yorumlar, genel olarak bütçe açıkları ve bütçedeki faiz yükü açısından yapılıyor. Yine bütçeler, bütçe  politikası da açısından değil de şirket bütçesi gibi yalnızca muhasebe açısından değerlendiriliyor. Hükümetler açısından da bütçe denkliği ön planda tutuluyor.

Gerçekte ise bütçe açıkları ve faiz bazen gerekli ve isteniyor olabilir.

Ekonominin daralma dönemlerinde, harcamaların artması ekonomiyi canlandırır. Vergilerin bir kısmı tasarruflardan ödendiği için devletin vergi alıp harcama yapması toplam talebin artmasını sağlar. Ancak bu harcamaların mal ve hizmet alımı, personel giderleri ve yatırım harcamalarının ağırlıklı olması gerekir. Oysaki Türkiye de bütçenin çoğu transferlere ve kamu-özel işbirliği yoluyla önceden özel sektörün yaptığı yatırımlara gidiyor. Bütçelerde  yatırımların adı bile yok. 

Faize gelince, eğer devlet yatırım yapmak için faiz alıyorsa yatırımların yaratacağı katma değer ve verimlilik artışı, devletin yaptığı borçları ödemede kullanılır. Oysaki bizde devlet bütçesi ile yatırım yapılmıyor. Hem de hiç… Ocak-Eylül döneminde sermaye giderlerinin bütçe içindeki payı yüzde 5,9 olmuş. Adına bakarak sermaye giderleri ile yatırım yapıldığını sanmayın… Bu harcamaların tamamına yakını gayrimenkul alımı ve onarımı (Amortisman) için harcanmış. Bütçeden Köydes ve Kalkınma Ajanslarına yapılan ve bütçenin yalnızca yüzde 0,6 (binde 6) oranında yer tutan sermaye transferlerini yatırım olarak alabiliriz. Dikkat edelim; binde 6.

Öte yandan, eğer devlet enflasyonun altında faizle borç alıyorsa, bu reel olarak devlete borç verenlerin aynı zamanda devlete, gizli vergi olarak kaynak transfer ettiklerini de gösteriyor. Yani devletin eksi reel faizle borçlanması aynı zamanda gizli vergi demek oluyor.

Bütçe harcamalarının etkin kullanılıp-kullanılmadığı, bütçe denkliğinden daha önemlidir. Bütçe harcamaları iktidarlar elinde çıkar amaçlı, popülist amaçlı kullanılıyor ve çarçur ediliyorsa denk olsa neye yarar?