Devlet bütçesi ne getirdi?

Bütçe ile ilgili haber ve yorumlar, genel olarak bütçe açıkları, bütçedeki faiz yükü açısından yapılıyor. Yine bütçeler politikası da açısından değil de şirket bütçesi gibi yalnızca muhasebe açısından değerlendiriliyor. Hükümetler açısından da bütçe denkliği ön planda tutuluyor.

Aslında bütçe politikası, iktisat politikasının önemli bir ayağıdır. Bütçe harcamaları ve vergileri salt gelir gider olarak değerlendirirsek yukarıdakine benzer yorumlara gideriz. Gerçekte Bütçe'nin bir politika aracı olarak kullanılması için açık veya fazla vermesi ve denk olması planlanabilir. Ayrıca bütçe politikasının etkinliği için, kamu harcamaları ve vergilerin sosyal fayda ve sosyal maliyetini dikkate almamız gerekiyor.

İkinci Dünya Savaşından sonra durgunluğa karşı Keynes talep yaratan bütçe politikaları önerdi. Keynes modeline  göre, ekonomide durgunluğun yaşandığı ve işsizliğin arttığı dönemlerde hükümetlerin bütçe açığı vererek toplam harcamaları artırarak vergileri kısarak ve bu yolla toplam  talebi arttırmaları gerekir. Bu politikalar o dönemde Dünyanın toparlanması ve istikrarlı bir büyümeyi tetiklemesi  için gerekliydi. Bu politikalar aynı zamanda devletin gelişmekte olan ülkelerde piyasayı  yönlendirici müdahalesinde ve kalkınma politikalarında da etkili oldu. Dünyada büyüme hızlandı. OECD ülkeleri 1945-1973 yılları arasında yıllık ortalama  yüzde 5 oranında büyüdü. Sendikalar güçlendi, işsizlik oranı düştü. 1950-1970 yılları arasında kapitalizmin altın çağını yaşadı.

Ne var ki Dünyada ve bizde siyasi alanda hükümetlerin bütçe kaynaklarını siyasi popülizm için kullanması ve yolsuzlukların artması ile 1970'li yıllarda ekonomik istikrarı da  bozdu.

Ayrıca o dönemlerde yine çoğu hükümetlerin Keynesgil politikalara  tek pencereden, genişletici maliye politikası penceresinden baktılar. Özellikle Demokrasi kültürü gelişmemiş, Latin Amerika ve Türkiye gibi ülkelerde bu politikalar önce yüksek büyüme oranlarının gerçekleşmesini sağladı.

Ekonomi ısınınca bütçelerde fazla verilerek talep daralması da yaratılabilir. Bu durumda bütçenin frenleyici etkisi olur. İşin bu tarafı siyasi iktidarların işine gelmedi. Dünya 1970 sonrası yüksek enflasyonlar yaşadı.