Afetlerin sebepleri sadece bizim gördüklerimiz midir?
Deprem gibi afetlerin insanla alakasını konuşuyorduk. Depremin en son sebebine baktığımızda onun fay hattının kırılmasından oluştuğunu söyleriz, doğrudur. Birkaç sebep daha ileriye gidebiliriz; fay hattını gaz birikmesi oluşturdu, gaz birikmesini milyonlarca yıl önceki organik maddeler oluşturdu vb diyebiliriz.
Böyle devam edersek sonunda mesela organizmaların ilk varlık sebeplerine gider dayanırız. Bu işin ontolojisidir. İşin bir başka yönü de şudur:
Bizim aynı sebeplerin aynı sonuçları doğurduğunu görmemiz, hep öyle olduğu ya da olacağı anlamına gelir mi? Mesela depremin bilimle bilinebilir ve ölçülebilir sebepleri vardır. Bunlar bilimin de hata yapma ihtimaliyle birlikte doğrudur. Ama bilim bunların arka planlarına geçemez. Acaba tabiatta değişmez bir determinizm mi hakimdir? Fiziğin ötesi, yani metafizik gerçeklikler yok mudur? Hiçbir fizik sebep olmadan hiç yoktan bir şey yaratılamaz mı? İşte bu alan dinin alanıdır ve bilim buraya ulaşabilmiş değildir.