Din bir bedene benzetilirse cihat ya da tasavvuf neye tekabül eder?

Bir önceki yazımıza şunu da ekleyerek başlayalım: Din Allah’ın nizamı ise, gerçek/hakikat anlamda din sadece O’nun bildirdikleridir. Allah, son ya da sona yakın ayetlerde ‘Dini tamamladığını söyler’. Oysa bu ayet indikten sonra vahiy ve Sünnet bir süre daha devam etmiştir. O halde bir anlamda ‘din’ ve ‘dinî olan’, yani dinin olmazsa olmaz esası ve dinden sayılan yorumlar ayırımının yapılması da makuldür. Buna İslam ve İslamî olan da diyebiliriz. Mesela bir İslam devletinde hâkimin mahkemede kendi içtihadıyla verdiği karar, açık naslara aykırı olmadıkça dinî, ya da İslamî olma anlamında dindir. Bu karara uymayana sadece hukuki yaptırım uygulanmaz, o aynı zamanda günahkâr olur, velev ki hâkimin kararı mutlak doğruya isabet edememiş olsun. Yani bu uymamanın hukuki yaptırımdan başka dini yaptırımı da vardır, o halde bu da dinî bir hükümdür, dindendir.

Şimdi, dini bir bedene benzetirsek; onun iman ve akide boyutu kemik iskelete tekabül edebilir. O olmadıkça beden olmaz, iskelet sakat olursa insan ayakta duramaz. Eti, yağı ve kasları da dinin amel boyutuna benzetebiliriz. İman olmadan amel işe yaramaz, amel olmadan da iman tam olmaz. Bunun için; ne kadar imanın varsa o kadar amelin vardır diyen Eş’arî anlayışı çok anlamlıdır.

Bir başka açıdan iskelet, dinin hukuk boyutuna da benzetilebilir.

Dinin ahlaki boyutunu da bedendeki kana benzetebiliriz. O, etin, kasın ve yağın her hücresiyle alakalıdır. Kan ulaşmadan bunlar beslenemezler. Kan bozuk olur ya da mikrop kaparsa bundan vücudun bütünü zarar görür. Bugün bu ahlak eğitimi alanına tasavvuf denmektedir.

Ayrıca, kafayı akla, gözleri cihada, kalbi zikir ve tefekküre benzetebiliriz. Vücudun başka organları da başka açılardan bu benzetmeye katılabilir.

Bedenin bütün organları, kanı, eti, kemiği arasında bir denge olmazsa anomali bir durum ortaya çıkar ve sonuç marazi/patolojik sayılır.