Oruç yeni bir varoluştur?

Orucun ne olduğunu bilmeyen var mıdır? Bir açıdan elbette yoktur. Herkes orucun fecirden akşama kadar Allah için kendisini yemeden içmeden ve cinsel ilişkiden tutma olduğunu bilir. Ama orucun esrarı, keyfiyeti ve bazı detay hükümleri konusunda çoğumuz fazla bir şey bilmeyiz. Bu detaylar için mini bir oruç ilmihâli yapmayı deneyelim.

Bazı şeylere dikkat etmememiz orucumuzu avam orucu seviyesinde bırakır. Böyle olunca da oruçtan elde edilecek ecrin çoğunu ve oruçla yeniden varoluşu kaçırmış oluruz ve oruç bizim için bir sıkıntı haline dahi gelmiş olabilir.

Büyük âlimlerin oruç hakkında yazdıkları müstakil eserleri araştırırken Hicrî ikinci asırdan günümüze yüzlerce risale ve kitap yazılmış olduğunu gördüm ve bir kısmını indirip büyük bir klasör oluşturdum. Bunların Gazali, ibn Hacer ve ibn Recep gibi dev âlimler tarafından yazılanları büyük yekûn teşkil ediyor. İçlerinde tekrarlar olsa bile her birinin yakaladığı farklı nükteler var.

Mesela Gazali orucu kalite bakımından üçe ayırıyor:

Avamın orucu. Bu oruç insanın sadece yemeyi içmeyi ve cinsel ilişkiyi terk ederek tuttuğu oruçtur. Diğer hususlara fazla dikkat edilmediği için oruçtan hâsıl olacak sevapların ve derecelerin çoğu bu oruçta kaybedilmiş olur. Ama buna rağmen böyle oruç tutan insan dahi, her şeyden bağımsız olarak oruç tutma emrini yerine getirmiş ve oruç tutmama günahından kurtulmuş sayılır. Ancak diğer hatalarına göre orucunun sevabı sıfıra kadar inebilir. Bu sebeple Resulüllah Efendimiz (sa) ‘nice oruç tutanlar vardır ki, oruçlarından kendilerine sadece açlık ve susuzluk kalır’ buyurur. Oruç tutar ama orucun onu günahlardan tutmasını sağlayamaz. Yani orucun da insanı tutması gerekir. Aslında orucun sayısız hikmetlerinden biri on bir ay boyunca müstakim çizgiden uzaklaşan mümin için tekrar çizgiyi yakalama ve bir kötülükleri bırakma eğitimi sağlamasıdır.

Havassın orucu. Sadece yeme içme ve cinsel ilişkiye terk etmekle değil, göz, kulak, el, ayak ve dil gibi organlarını da her türlü kötü ve günah şeylerden tutması ve onlarla yapılan hataları da terk etmesiyle olur.