Yaşlılar da bakılmaya hazır olmalı

Medeniyetimizin en önemli özelliklerinden birisi yaşlılarımıza göstereceğimiz sevgi, saygı, şefkat ve bakım ise bunun şu anda bizde ne kadarı var, ne kadarını kaybettik ve yaşlıların insanca bakımı meselesi için neler yapmalıyız?

Modernleşme ile birlikte aile gittikçe küçüldü. Çekirdek aileyi geçtik ‘tek ebeveyn’ kavramı ortaya çıktı. Kimse kimsenin sıkıntısını çekmek istemiyor, herkes hayatını ve zevklerini sonuna kadar yaşamak istiyor. Aslında herkesin kendi aklı ve iradesiyle kendi kararını verebilmesi anlamında birey olma, kişi olma güzel bir şey, ama bu bireyselliğe, yani kendinden başka kimseyle ilgilenmemeye götürüyorsa başka problemler doğar.

Geniş aile herkesin bağımsız bir işinin olduğu modern topluma uymadığı için dağıldı. Çünkü bunun bugün için zorlukları var. Ama o insanlara büyük avantajlar da sağlıyordu. İş bölümü ile birim zamanda çok daha fazla iş görülüyordu. Yeme içme, ısınma, barınma gibi konularda masraf yarıya düşüyordu. Doğacak çocuklar için bakıcı aramaya, onlara ayrıca masraf yapmaya gerek kalmıyordu. Babaanneler bu işi severek yapıyorlardı. Üstelik tecrübelerini gelinlerine aktarıyorlardı. Bugün olduğu gibi yeni anneler de tecrübesizlikleri sebebiyle çocuk bakımında bu kadar çok hata yapmıyorlardı. Çocuklarını şefkatsiz kreşlere verme gereği duymuyorlardı.

Osmanlı’dan kalma bu geniş aile geleneği bugün hala Makedonya’da Üsküp’de devam ediyor. Orada bugün bile gelinlerin ayrı oturmak istemeleri ayıp karşılanıyor. Ama bizde buna mani pek çok durum ortaya çıktı. Şimdi biz de böyle olalım demenin anlamı kalmadı. En azından halen var olan bölgelerde bunun devam etmesini teşvik etmenin de bir sakıncası yok. Ama şehirlerde bu hayli zorlaştı. Hatta çok yaşlı olmayan kayınvalide ve kayınpeder bile gelinleriyle beraber oturmayı istemeyebiliyorlar. Onlar da bir süre daha keyiflerini sürdürme arzusundalar. Bunda dinen de bir sakınca yok elbet. Ama mesele, bakıma muhtaç yaşlıların insanca bakımı meselesi olunca işte orada problemler başlıyor. Bu mesele bizde de acıtıcı sosyal bir yara haline gelme yolunda ilerliyor ve bir medeniyet iddianız varsa buna çareler üretmeniz gerekiyor.

Biz aklımıza gelenleri söyleyelim.

İsterseniz çözüme önce yaşlıların görevlerinden, yani kendimizden başlayalım. Bu meselenin bir tedbiri olarak bizim inancımızda öncelikle herkesin kendine yeterli olması, imkânı ölçüsünde başkasına yük olmaması, beraber olacaklarsa beraberliğe bir katkı sağlaması esastır. Sırf kayınvalide ya da kayınpeder olmak bir hizmet görme ya da hizmet bekleme sebebi olmamalı. Anadolu ve özellikle de Karadeniz geleneğimizde böyle kötü bir damarın var olduğunu biliyoruz. Gelin, gençlerin bir aile kurmalarından önce ondan hizmet görmek için alınır (idi). Aslında yaşlıların mahrumiyetine sebep olan hususlardan biri de böyle bir yanlış gelenektir. “Ceza amelin cinsindendir”. Gelenekler hakkın, hukukun ve İslam’ın önüne geçmemeli. Hukuken/fıkhen çocukların ebeveyne bakma zorunluluğu, onların buna muhtaç olmalarına bağlıdır. Tabii ki, ahlaki olan fıkhi olandan önce gelir, ama fıkhi olanı da bilmek gerekir.