Başkanlık sisteminin lider etkisi

AK Parti ile MHP arasında başkanlık sistemini öngören anayasa değişikliğiyle ilgili müzakereler sürüyor.
MHP Lideri Devlet Bahçeli’nin yaptığı açıklamaya göre metinde ‘başkan’ değil, ‘cumhurbaşkanı’ ifadesi geçiyor. Anlıyoruz ki, sistemin adı ‘cumhurbaşkanlığı sistemi’, ancak özü ‘başkanlık sistemi’ olacak.

Yansıyan bir başka bilgi; başkanlık sistemini düzenleyen yeni bir anayasa değil, mevcut anayasanın ‘yürütme’ ile ilgili maddelerinin ve bu değişikliğin zorunlu kıldığı ilintili maddelerin değişmesi söz konusu.

LİDER DEĞİŞİMİ

Dar çerçeveli olacağı anlaşılan anayasa değişikliğinin sistemi belirleyecek yönü, başbakanlığın kaldırılması, bakanlar kurulunu seçilmiş cumhurbaşkanının Meclis dışından kurması olacak.

Böyle bir değişikliğin ilk etkisi liderlik konusunda olacaktır.

Anayasa değişikliği gerçekleşirse, yeni sistemde cumhurbaşkanı (başkan) 5 yıllığına seçilecek ve bir kişi en fazla iki kez seçilebilecektir. Bir kişinin arka arkaya iki kez seçileceği varsayılırsa, en fazla 10 yıl sonra, çoğunluk partisi lider değiştirecek demektir. İkinci seçimi kaybetmesi halinde bu kez 5 yıl sonra lider değişikliği yaşanacaktır. Başkanlık seçimini ikinci seçimde bile olsa kaybetmiş bir liderin partisinin başında kalabilmesi düşünülemez. İki dönemlik seçim başarısı veya bir dönemlik seçim başarısızlığı, lider değişikliğine yol açacaktır.

Tabii bu durum, ilk seçimde kaybedecek olan parti liderleri için de geçerlidir. Yeni sistemde iktidar olma iddiası için cumhurbaşkanı adaylığı muhalefet partileri için zorunlu olacaktır. “Ben başkan adayı olmayayım, kazanamam, başkasını göstereyim” diyen bir muhalefet partisi liderinin, özellikle de iktidar alternatifi konumu olan anamuhalefet partisi liderinin, iddiası da yok demektir. Aday olmazsa veya aday olup da seçimi kaybederse, muhalefet liderlerinin de genel başkanlık koltuğunu boşaltmaları gerekecektir.

Cumhurbaşkanı seçimiyle genel seçimlerin aynı gün yapılması halinde, seçimi kaybeden genel başkan, milletvekili de olamayacaktır. Başkanlık seçimini kaybetmiş ve milletvekili de olmayan bir liderin genel başkanlıkta ısrarcı olması beklenemez. Genel başkan değişikliği zorunlu olur.

Genel seçimin, cumhurbaşkanı seçiminden başka tarihte yapılması halinde, başkanlık seçimini kaybetmiş liderin milletvekili seçilmesi mümkün olabilir ama milletvekili olsa da başkanlık yenilgisi, genel başkanlıkta oturmaya devam etmesini ciddi şekilde zorlar.