İngiliz oyunu

"İNGİLİZ oyunu" eskilerin kullandığı bir tabirdir.
Birinci Dünya Savaşı’nı yaşamış ve yaşamışlardan dinlemiş olan kuşağın dilimize yerleştirdiği ve Türklerin İngilizlere güvensizliğini yansıtan bir ifadedir. Bu kavram, Birinci Dünya Savaşı’nda “Arapların Osmanlıyı, İngilizlerin kışkırtmasıyla arkadan hançerlediği”, “Kürt isyanlarını İngilizlerin çıkardığı” ve nihayet “Musul’u oyunlarla aldıkları” gibi tarihi olay ve yorumlara dayandırılır.

Musul’un, İngiliz mandası altındaki Irak’a bırakılması da bu kuşaklara göre İngiliz oyununun bir sonucudur.

Musul’la ilgili oyun, daha çok Nesturi ve Şeyh Sait isyanlarını ifade eder, ancak İngiltere’nin sahadaki askeri gücüne dayanarak diplomaside sonuç aldığını da söylemek gerekir.

Musul’un 1926 Ankara Antlaşması’yla İngiliz mandası altındaki Irak’a bırakılmasından önce yaşananları kısaca hatırlamakta fayda var.

İngilizler Musul’u Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda 30 Ekim 1918’de Mondros Mütarekesi imzalandıktan hemen sonra 1 Kasım 1918’de işgal etmişlerdir. Bu ani hamleyi beklemeyen Osmanlı devleti, buradaki birliklerini takviye edememiş, Mondros Mütarekesi’nin 7. maddesini bahane eden İngiliz general Marshall, Osmanlı’nın ahaliye işkence ittiğini öne sürerek, lüzumlu gördüğü noktaları işgal edeceğini açıklamış ve Türk ordusunun Musul’u terk etmesini istemiştir. Osmanlı birliklerinin komutanı Ali İhsan Paşa durumu görüşmek için İstanbul’a hareket ettiğinde, İstanbul’dan “Musul’u tahliye edin” emrini almıştır. (Sezen Kılıç, Musul sorunu ve Lozan, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Kurumu Araştırma Merkezi yayını) Mustafa Kemal ve Fevzi Paşa, Musul’un Arap yönetimine geçmesini istemeyen Türkmenler ve Kürtlere takviye birlikler göndermeye çalışmışlarsa da diğer yerel güçleri yanına çeken İngilizler Süleymaniye’yi terk etmiş, ancak Musul’u tutmayı başarmışlardır. Mustafa Kemal’in Musul’u kurtarma gayretleri daha o tarihte başlamıştır.
Sonuçta, Musul daha Lozan başlamadan İngiliz egemenliğine girmiştir.