Çin yönetimi geçiştirse de...

Uluslararası Af Örgütü’nün (UAÖ) geçen Pazartesi günü Doğu Türkistan’daki “eğitim kampları” hakkında yayımladığı ‘ÇİN: NEREDELER? SİNCAN UYGUR ÖZEL BÖLGESİ’NDEKİ TOPLU GÖZALTILAR HAKKINDA CEVAP VERME ZAMANI’ başlıklı raporu, Türk basınında maalesef hak ettiği ilgiyi görmedi. Çin’in dışında yaşayan ve Doğu Türkistan’daki yakınları hâlâ kayıp olan 100’ün üzerinde kişinin yanı sıra, Doğu Türkistan’daki toplama kamplarında işkenceye uğrayan birçok kişiyle bizzat da görüşülerek hazırlanan bir rapordan bahsediyoruz. Bugüne kadar bu konuda yapılan en ciddi çalışmalardan biri. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet, 10 Eylül’de, “Sincan’daki sözde eğitim kamplarında Uygurlara ve diğer Müslüman topluluklara yönelik büyük çaplı keyfi gözaltılara ilişkin derinden rahatsız edici iddiaları” gündeme getirip, bu iddiaları araştırmak üzere bölgeye gözlemci göndermelerine izin vermesi için Çin yönetimine çağrıda bulunmuş, Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Gıng Şuang ise 11 Eylül’de bu çağrıya “Çin’in egemenliğine saygı” talebiylae cevap vermişti. Pekin, UAÖ’nün söz konusu raporunu da ‘Kendi egemenlik alanımızdaki zulmümüze kimse karışamaz’ mealinde bir açıklamayla geçiştirebilir. Yine de bu raporun önemsenmesi gerektiğini düşünüyorum; zira -tıpkı İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün raporu gibi- bu rapor da Doğu Türkistan’daki Çin mezaliminin sadece Müslümanlara ait ‘marjinal bir literatür’ olmaktan çıkarak dünya çapında bilinirlik kazanmasına hizmet ediyor. Kısa vadede değilse bile orta veya uzun vadede -uygun bir konjonktür doğduğunda- bu bilinirlik, Çin yönetiminin Doğu Türkistan’da zulümden vazgeçirilmesine yarayabilir. *** Geçen yazımda UAÖ’nün raporundaki bazı önemli hususlara dikkat çekmiş, fakat yer darlığı yüzünden şu önemli hususa değinememiştim: “Çalışma veya eğitim amacıyla özellikle Müslüman nüfusun ağırlıklı olduğu ülkelere gitmek ya da Çin dışında yaşayan insanlarla iletişim kurmak da insanları şüpheli konumuna düşüren temel sebepler arasında. . .