Nasihat-nâme değil Sokullu’dan kurtulma

1579’dan önce yazılarak III. Murad’a sunulan Hırzü’l-Mülûk, adil ve işler bir toplum yapısına kavuşmak için başta padişah olmak üzere bütün devlet görevlilerinin ve reayanın nasıl davranmaları gerektiğini mümkün olduğunca genelleyerek ve kişiselleştirmeden uzak durarak anlatmaya çalışıyordu ama asıl derdi “Sokullu meselesini” çözmekti.   Bu anlamda, bu metne “teorik” bir metin denemez ve zaten anonim yazarı da Sokullu’nun adını açıkça anarak ona olan muhalefetini açığa vurmuştur. Geçen yazımda, Hırzü’l-Mülûk’un III. Murad’a, Sokullu’nun mallarının ve servetinin müsadere edilmesi yolunu gösterdiği düşüncesinde olduğumu yazmıştım. Paşa’nın gelirlerinin, yeniçerilerin hepsinin maaşına fazlasıyla yeteceğinin söylenmesinin daha başka nasıl bir anlamı olabilirdi ki? Bahusus, yazar, kamu kaynaklı bu servetin Sokullu’nun elinde bırakılmasının bir “israf” olduğunu söylemiş ve padişahı harekete geçmeye davet etmişken… Ne var ki metnin hiçbir yerinde de “Mehmed Paşa katledilsin ve malı miriye zapt edilsin” açıklığında bir ifade yok. Belki de Hırzü’l-Mülûk yazarı, Sokullu’nun katlini önermiyor, sadece Sokullu sonrası için birtakım nasihatler ediyor, “gelecekte bu yanlışlar yapılmasın” uyarılarında bulunuyordu.   Bu uyarılarda bulunduğu tabii ki müsellem keyfiyettir de biz Sokullu suikastının arkaplanını konuşuyorduk… “Metin bir bütün olarak değerlendirildiğinde bu ihtimal çok düşüyor” diyerek kanaatimi zaten söyledim şimdi bunun içini doldurmaya çalışayım. Hırzü’l-Mülûk yazarının çok dikkat çekici bir görüşü vardır: Raşid halifeleri kendi adlarına bağımsız yöneticiler olarak görmüyor ve Hz. Muhammed’in “vezirleri” olarak sunuyor.