Osmanlı niye deri ithal ediyordu ki?
Osmanlı’da sanayi var mıydı?” sorusu düz bir sorudur, değer yargılarıyla yüklenmiş değildir. Soranın gerçekten de bu hususu merak ettiğini düşünürüm.
Benim bu soruya cevabım olumludur. İşi tarihî gerçekleri araştırmak ve geçmişi mümkün olduğunca anlamak olan bir tarihçi olarak, mevcut veriler ışığında olumsuz bir cevap vermem de esasen mümkün değildir. Hem, “Osmanlı’da sanayi yoktu” deyip hem de Osmanlı’da sanayi tarihinden, sanayileşme serencamından bahsedemezsiniz ki! Belki bazıları konuya tam da böyle yaklaşılmasının daha yerinde olacağı görüşündedir ama tarihî gerçeklikler bize başka bir şeyler söylüyor. Hiç sanayi tesisleri açısından bakmayalım, Osmanlı’da bir sanayi yok idiyse Osmanlı işçi sınıfını, emek örgütlerini, grevleri nereye koyacağız?