‘Vergilerimizle alınan silahlar...’

ABD’de yine vergi beyannamesi zamanı geldi. Hazine Bakanlığı İç Gelirler Dairesi’nin (IRS) ünlü 1040 numaralı formunu ve türevlerini bu yıl 155 milyon kişinin doldurması ve 17 Nisan Salı günü saat 24’ten önce postaya vermiş veya elektronik postayla göndermiş olması gerekiyor. Bu “son dakika” işi o kadar sıkı tutuluyor ki posta dairesi memurları zarfından tanıdıkları vergi beyannamelerini özellikle okunaklı şekilde damgalıyorlar. Bir gün gecikmenin bile tahakkuk edecek verginin yüzde 5 ağırlaştırılması gibi bir cezası var. 2017 yılındaki kazançlarını ve masraflarını beyan edeceğiniz formu bir sebeple 17 Nisan gece yarısına kadar dolduramayacaksanız, mutlaka IRS’den uzatma istemeniz gerekiyor.

ABD’de bir yolsuzluktan, beceriksizlikten, israftan söz edeceğiniz zaman lafa, “Bizim vergilerimizle toplanan paralar” anlamına “Our tax dollars” diye başlanır. Bütçeden (yani “vergilerimizle toplanan paralar” ile sağlanan kamu bütçesinden) yapılan bir harcamada kötüye kullanma, yolsuzluk veya israf iddiasında bulunacaksanız, bunu o daireye değil, doğrudan yasama organına, yani Kongre’ye yaparsınız. Buna bir yetkili ihbar etme anlamına “whistleblowing”, bunu yapana “whistleblower” denir; bu eylem ve yapan kişi, sonucu olumlu veya olumsuz olsun işinden atılamaz, cezalandırılamaz, hakkında soruşturma bile açılamaz.

Neden? ABD’nin kurucularının çoğunluğu, hatırlayacaksınız, “hayatlarını ve dinlerini rahatça yaşamak isteyen” göçmenlerden oluşuyordu. Daha sonra bu göçmenler yeni memleketlerinde yeni bir devlet örgütlenmesine gitmek üzere kolları sıvadıklarında bir araya getirdikleri ve adlarına Kurucu Babalar denen iş adamları, hukukçular, öğretmenler, gemiciler, çiftçiler, şirket ve kamu görevlilerinden oluşan ilk meclisleri, ortaya dünyaya ahlak timsali olacak bir anayasa çıkartma amacındaydılar. Açgözlü vahşi kapitalizm, kendi ifadeleriyle böyle bir ahlak yıldızı veya “yeryüzü cenneti” yaratmaya imkân vermedi; ama bazı ilkeler yasalara ve ülkenin milli karakterine girmeyi başardı. Vergi hassasiyeti bunlardan biri.