Kemalist olmak mı olmamak mı: Asıl mesele bu

Yarın 78. ölüm yıldönümünde anacağımız Atatürk yaşasaydı bugün 135 yaşında olacaktı. Bu zamanların uzunluğu 'Atatürk gerçeğinin' şimdi nasıl algılandığını kavramak bakımından önemlidir.
Önemlidir çünkü, tarihler Mustafa Kemal'in bir 19. yüzyıl insanı olduğunu gösteriyor, formasyon olarak. 20. yüzyılda gerçekleştirdiği devrimler esasen 19. yüzyılda tasarlanmış bir dünya ve toplum anlayışının uzantısıydı.

Bu tasavvur tek kavramla açıklanabilir: modernizm. Fakat modernizm de çok somut bir anlayışa tekabül ediyordu: toplumlar, tıpkı doğa gibi değişir ve gelişir. Öncü ve seçkin sınıflar, yönetim kadroları ona yol, yön göstermeli, başı çekmelidir. Bu sınıf Türkiye'de askerler ve bürokratlardı. Her benzeri hareket kendisiyle bütünleşen aydınları yaratır. Bu kadroya onlar da eklendi. Söz konusu 'tarihsel blok' toplumu dönüştürmeye koyuldu.
Bilim esastı. Daha doğrusu bilimcilik (scientism) esastı. Modernizm toplumsaldeğerlerden, gelenekten, görenekten kopulmasını öngörüyordu. Bu adım laiklikle atıldı. Model Batıydı. Batının kendi iç şartlarında geçirdiği laiklik süreci Türkiye'de belliuygulamalarla sağlanabilir diye düşünüldü.
Atatürk öldüğünde Kemalizm o sıralarda Avrupa'da yükselmiş otoriter rejimlerinparalelinde parti-devlet bütünlüğünü sağlamış bir yönetimdi. Bu bütünlüğün demir kasnağı toplumun üstüne geçirilmişti. Böylece bir 'Kemalist teolojinin' yaratıldığı söylenebilir. Bilimci ama kendi içinde ilahiyatçı bir anlayıştı bu, dışına çıkılmasına olanak vermiyordu.

Bu oluşumda iki noktaya değinmek gerekir.
Birincisi uluslaşma ve burjuva demokratik devrimidir. Atatürk'ün kuşağı Osmanlı'ya başkaldırmış son kuşaktır. 1822 Yunan isyanından sonra uluslaşma rüzgârlarının yarattığı yeni devletler bu kuşağın da geç olsa bile uyanmasına ve kendi ulus devletlerinikurmasına yol açmıştır. Kemalizmin toplum anlayışı bu minval üzere kurulmuştur ve homojen bir toplum düşüncesini içerir.