Ortadoğu’nun hâl-i pürmelali

Geçtiğimiz günlerde, UCLA tarafından düzenlenen bir konferansa katılmak için Doha’daydım. Başlığı Enriching the Middle East’s Economic Future (Ortadoğu’nun Ekonomik Geleceğini Zenginleştirmek) olan ve uluslararası düzeyde anlamlı bir katılım gösterilen konferansta, bölgenin “yarını” çeşitli açılardan ele alındı. Hatta bu kapsamda, “Türkiye’nin Ortadoğu’daki rolünü” özel olarak değerlendirdiğimiz bir oturum da düzenlendi.

Ortadoğu’nun ekonomik geleceği, açıkçası düşündürücü... Bir kere ekonomik büyüklük açısından da, kişi başı gelir seviyesi açısından da oldukça karma bir resimden söz ediyoruz. Geçmişten bugüne büyüme performanslarına bakıldığında da, ortada oynak bir gelişim söz konusu. Genç işsizliği ve gelir eşitsizliği başta olmak üzere toplumların temel problemlerini çözebilmek ise, ülkelerin sağlıklı ve istikrarlı bir ekonomik performans göstermesini şart kılıyor. Oysa “genel olarak” bakıldığında, mevcut yapı buna dair sağlam bir zemin sunmuyor, sunamıyor.

Bölgedeki gelir seviyelerinin ayrışmasında olduğu kadar, büyümede görülen oynaklıkta da önemli bir faktör söz konusu, malum: Petrol başta olmak üzere enerji kaynakları… Açıkçası bölgede, Türkiye gibi sektörel çeşitlenmeyi başarmış ülke çok yok. Ortadoğu ve Kuzey Afrika (MENA) kapsamındaki veriler bazında değerlendirecek olursak, bölge ülkelerinin ağırlıklı bir kısmı petrol üreticisi/ihracatçısı konumunda…

Bakınız; MENA’ya ait ticaret verileri de, durumu çok basit bir şekilde onaylıyor: Sadece iki ürün grubu ki -kabaca petrol ve propan diyebiliriz- bölge ihracatının %30’unu oluşturuyor. Hemen ardından öne çıkan figürler de, altın ve elmas… Dolayısıyla üretimde çeşitlenme ve riskleri kırma anlamında bölge ekonomilerine ve özellikle bağımlı olanlara çok iş düşüyor.

Ve aslında Ortadoğu’nun geçmişten beri gözlenen volatil ekonomik performansı da, bu bağımlılığın sebep olduğu tablonun anlamlı bir ispatı niteliğinde... Nitekim uzun dönemli veriler, oynaklığın petrol ihracatçılarında daha bariz biçimde yaşandığına işaret ediyor.

LANETİ KIRMAK