Cevdet Paşa da “din adamı yok” diyor

Ahmed Cevdet Paşa (1822-1895) Osmanlı devletinde 12 defa çeşitli bakanlıklar yapmış büyük bir ilim, fikir ve devlet adamımızdır.

Bosna’dan dönüşünde Tuna Nehri üzerinde gemi ile seyahat ederken aynı gemide bulunan Fransa’nın İstanbul  büyükelçisi (daha sonra dışişleri bakanı da olan) Motié ile ilim, din,  siyaset ve felsefe üzerine sohbetler yapıyorlar. Bu sohbet konularından biri de birkaç yazıdır konu edindiğim “ruhban sınıfı-din adamı” meselesidir.

  Motié Osmanlı ulemasının da bir “din adamları sınıfı” teşkil ettiğini iddia ediyor, Cevdet Paşa da bu anlayışın hatalı olduğunu ve İslam’da din adamı (Ruhban-Clergé) sınıfının olmadığını ispat ediyor.

İşte önemli başka bilgileri de ihtiva eden bu tarihi sohbeti Cevdet Paşa’nın kaleminden  -sadeleştirerek- nakledeceğim (Ebülula Mardin, A. Cevdet Paşa, İst. 1946, s. 292 vd.):

Napolyon Bonapart demiş ki, “Eğer bir dine girsem Müslüman olurdum; zira İslam’da clergé yani ruhbaniyet yoktur.” Motié bu söze atıf yaparak “Napolyon Müslümanlıkta clergé  yoktur demiş, halbuki bir müddet İstanbul’da kaldım, ulema sınıfını gördüm, onların clergé tarzındaki mertebelerini öğrendim, işte siz de bu sınıfın yukarılarında bulunuyorsunuz… Napolyon buralara gelmediği için işin gerçeğini bilememiş” dedi.

Ona cevap olarak dedim ki: