Yetişmiş insan eksikliği yeni değil

N. Erbakan Üniversitesinde öğretim üyesi olan değerli araştırmacı ilim adamı sayın İsmail Bilgili, Islah-ı medarisin kurucuları ile onların talebelik ettiği, feyiz aldığı üstadları hakkında çok değerli araştırmalar ve yayınlar yapmıştı, bana da lütfedip gönderdi. Merhum İbrahim Hakkı Konyalı, manevi kardeşlerim Ali Osman Koçkuzu ile merhum Ahmed Gürtaş’ın da aynı şahıslarla ilgili değerli çalışmaları vardı. Tasavvuf ve eğitim ile meşgul olan, yetişmiş insanımızın azlığını, medrese-mektep-tekke ihtilafını dert edinen kimselerin bu kitap ve makaleleri okumalarını hararetle tavsiye ediyorum.

19. yüzyılın sonu, 20. yüzyılın başında devleti yönetecek, yönetenlere yardımcı olacak, insan yetiştirecek ve halkı irşad edecek insan azlığından şikayetler vardı, bu şikyetleri karşılamak için devletin yaptığı ve yapamamdığı yeterli olmayınca sivil ve hasbi teşebbüsler oldu. Bunların başında, daha sonra daru’l-hilafe okullarına ve günümüzde İmam Hatip okullarına örnek olan Islah-ı medaris teşebbüsü gelir.

Bu teşebbüsleri ilk defa düşünme safhasından fiiliyata aktaran, isimlerini önceki yazımda zikrettiğim üç müderris kardeş olur ve bunların önderliğinde, ilmiye sınıfının ve hayırsever halk tabakasının önemli bir kısmının desteği ve pek azının muhalefeti ile 1909 yılında Konya’da evvela “Islâh-ı Medâris-i İslâmiyye Cemiyet-i Hayriyesi”, sonra da bu cemiyetin teşebbüsü ile “Islâh-ı Medâris-i islâmiyye”müessesesi kurulur. Cemiyet, Paşa Dairesinin eski binasını yıktırır ve yeni bir müştemilat ile iki katlı modern bir medrese binası, yaptırır. Bu binanın müştemilâtı içerisinde kütüphane, fizik ve kimya laboratuarı, konferans salonu, matbaa, dershane odaları, mescid, şadırvan, bahçe ve müderris evi bulunmaktadır. Kütüphane, Bahaeddin Efendi döneminden kalan kitaplara, üç müderris kardeşin kendi şahsi kitaplarını ve yeni yayınları da katmalarıyla hayli zengin hale getirilir. Kütüphanede sadece dinî ilimlerle ilgili eserler değil, felsefe, edebiyat, sosyoloji, botanik, müzik, beden eğitimi, astronomi gibi çok çeşitli bilim dallanna ait eserler de bulunmaktadır. Kütüphanede Ali Kuşçu tarafından yapılıp Fatih Sultan Mehmed’e sunulan madeni Gök Küresi de yer almaktadır. Ders programı içerisinde Fransızca da vardır ve bu dersi birErmeni vatandaş okutmaktadır. Bütün bunlar Islâh-ı Medâris’e vücut veren zihniyetin, o günkü şartlarda bile, memleketin muhtaç olduğu eğitim ve öğretim seviyesine ne kadar seviyeli ve geniş bir ufuktan baktığını göstermektedir. Babalarının döneminden itibaren, ailece hizmet gördükleri müessesede medrese-tekke ayrılığını birliğe dönüştüren bu seçkin kadro, bu defa gerçekleştirdikleri sivil bir teşebbüsle medrese-mektep ikiliğini de ortadan kaldırıp eğitim ve öğretimde birliği sağlamaya doğru çok önemli bir adım atmışlar ve başarılı bir örnek ortaya koymuşlardır.

Islah-ı Medâris’i kuranlar eğitimin, vatan ve milletimizin varlığı açısından taşıdığı önemi kavrayan insanlardı. “Mukaddes vatanımızın ihya; yüce milletimizin, ulu Osmanlı adı altında yaşaması ve bu suretle dünya haritasında adını durdurarak varlığını muhafaza edebilmesi için en ziyâde maarife” ihtiyacımız vardır(Ali Kutsi,”Maarif ve Maârife Rağbetsizlik”, Meşrik-ı İrfan, S.171, 2 Kanunusani 1910, s.2.)

Fakat, ihtiyacın tesbiti yetmemektedir. Nasıl giderilebileceğinin, niteliğinin de belirlenmesi gerekmektedir. İşte Islah-ı Medâris, bu konuda bir iddianın sahibidir. Arabacı’nın İ. Hakkı Konyalı’dan naklettiğine göre ortaya bir hedef koymuştur:

“Doğulu, Türk ve Müslüman kalarak din ve dünya ilimlerini, Batı tekniğini öğretecek bir ilim yurdu açmak.”Bozulan ve çöken; memleketi de çöktüren medreselerin ıslahına çalışmak. “İslâm’ın istediği çapta, madde ilimleri ile mânâ ilimlerini kucaklaştırarak okutacak” bir eğitim kurumu ihtiyacını karşılamak.