Çöl Kraliçesi’nden Ada Güzelleri'ne

Yıl 1899 Osmanlı himayesindeki İslam coğrafyasına bir İngiliz meleği teşrif etti. İngiltere’nin saygın, önde gelen ailelerinin birisinin kızı olan ve kadınların okutulmadığı o yıllarda Oxford Tarih Bölümü’nü başarı ile bitiren (Daha sonra Çöl Kraliçesi lakabını alan) Gertdude Margaret Lowthian Bell, Arapça eğitimi için Kudüs’e gelir. Kısa süreli Arapça eğitiminin ardından Arap dünyasını pek sever ve ömrünü bu coğrafyada tamamlar. Irak’taki İngiliz mezarlığında müstesna yerini alır.

1907’den itibaren bu İngiliz genç kadın, Anadolu’dan Mezopotamya’ya, Şam’dan Kudüs’e, Karkamış’tan Bağdat’a Osmanlı ve İslam coğrafyasını karış karış dağcı, tarihçi, yazar, dilbilimci, arkeolog, kaşif, fotoğrafçı gibi sıfatlarla gezer. Fransızca, İtalyanca, Almanca, Türkçe, Kürtçe, Farsça ve Arapça bilen Gertdude Bell’in selam verdikleri şeyh, el verdikleri ise kral oldu.

Bir elinde cımbız bir elinde ayna misali, bir elinde cetvel bir elinde harita ile bugünkü bölünmüş parçalanmış İslam dünyasının sınırlarını belirleyen Gertdude Bell, İngiliz istihbaratı tarafından 1. Dünya Savaşı döneminde en uygun kişi olarak görevlendirildi.

Gertdude Bell, namı diğer Çöl Kraliçesi, yine kendisi gibi arkeolog olan ajanların da ana kraliçesidir. Arabistanlı Lawrence’nin hocası olan Gertdude Bell’in, Arap isyanlarının örgütleyicisi Lawrence ile ilk buluşması şimdiki Suriye’nin kenti Karkamış’ta gerçekleşir. Ve tabii ki muhabbet arkeolojik çalışmalar olur.

Osmanlı’yı ve Türk milletine düşmanlığı aşikar olan Çöl Kraliçesi Gertdude Bell’in bu düşmanlığını sözde nişanlısının ölümüne bağlayanlar var. Amerikalı gazeteci Janet Wallach, Çöl Kraliçesi adlı kitabında Gertdude Bell’in bu çabasının amacı Arap halklarının özgürlüğü mü, ya da İngiltere’nin petrol yataklarına egemen olması mıydı, yoksa Osmanlılara beslediği bir öç alma duygusu muydu? diye soruyor. Yazar Wallch, "Gertdude Bell’in büyük aşkla tutkun olduğu sevgilisinin Gelibolu savaşında öldüğünü okuyunca, insan bunu düşünmeden edemiyor doğrusu”  diye de ekliyor.

Evet, Çöl Kraliçesi, hiç evlenmemiş ancak, evli bir sevgilisi olmuş. Dick Doughty-Wylie adında bir İngiliz subayı olan sevgili, İstanbul’u ele geçirmek için Çanakkale’ye gelen İngiliz donanmasını yöneten subaylardan biri. Gertdude Bell, Batı’da sevgilisi ölünce Doğu’da bölücü faaliyetlerine hız vermiş anlaşılan.