İskilipli Atıf neden idam edildi

İskilipli Atıf Hoca Türk toplumunun bugünkü siyasi ve ideolojik kamplaşması çerçevesinde “sembol” isimlerden biri durumunda. Bu yüzden lehinde yazılanlar da aleyhinde söylenenler de tarihî gerçekleri yansıtmaktan çok uzak. Oysa “yaşayanlara saygı borçluyuz, ölenlere tek borcumuz ise hakikat. ” İşin aslına bakarsanız, Atıf Hoca’nın kimliği, faaliyetleri ve şapka risalesinden dolayı yargılanması hakkında kimsenin elinde diğerlerinden farklı bir bilgi/belge yok ama herkes kendi anlayışına göre bunları eğip bükerek farklı sonuçlar çıkarıyor. Sözgelimi kimileri İskilipli Atıf Hoca’nın -şapka inkılabından önce yayımladığı- Frenk Mukallitliği ve Şapka risalesinden dolayı değil, Millî Mücadele aleyhindeki faaliyetleri yüzünden idama mahkûm edildiğini ileri sürüyorlarsa da iddianame “sözkonusu risalenin şapka inkılabı aleyhindeki toplumsal protesto eylemlerini yönlendirmek amacıyla belli yerlere gönderilip dağıtıldığı suçlamasına” dayanıyor. Sanık tarafından reddedilen bu suçlamanın somut bir kanıtı da ortaya konulmuyor. Diğer taraftan, Millî Mücadele sırasında Yunan uçaklarından Anadolu üzerine atılan ve halkı Kuvayı Milliye’ye karşı gelmeye çağıran bildirinin hazırlanmasındaki rolü sorgulanan Atıf Hoca bu suçlamayı da reddediyor, bir gazetede buna karşı tekzipname yayımladığını hatırlatıyor. Atıf Hoca ile birlikte yargılanan Tealî-i İslam Cemiyeti üyelerinden Tahirülmevlevi de hatıratında sözkonusu bildirinin Şeyhülislam Mustafa Sabri tarafından hazırlandığını ve Atıf Hoca’nın -ve kendisinin- bu bildirinin cemiyet adına neşredilmesine itiraz edenler arasında bulunduğunu söylüyor. Ancak daha önce yine başka bir siyasi bildiri yüzünden dağıldığı söylenen Cemiyet-i Müderrisin yerine kurulan Teali-i İslam Cemiyeti’ne önceki derneğin üyeleri arasından katılan -Şeyhülislamın damadı ve yakın bir arkadaşı hariç- tek kişinin İskilipli olması, Mustafa Sabri’yle aralarında ciddi bir fikir ayrılığının sözkonusu olmadığını gösteriyor olmalı… (Said Nursi, Bursalı Mehmet Tahir, Eşrefzade Şevketî gibi isimler yeni kurulan cemiyette yer almamışlardır. ) *** Burada işaret edilmesi gereken bir husus var.