Yerinde bir öneri: Barter Ticaret Merkezi

Bu yerinde öneriyi bir grup ekonomist yapıyor. Ve diyorlar ki “madem cari açık problemimiz var, madem hammadde sorunumuz var, madem dünyada paraya dayalı ekonomik model daraldı, madem ihracat hacmimizi artırmak istiyoruz ve madem dolara bağımlılığı azaltmak istiyoruz; en önemli yardımcı enstrümanımız barter olabilir.”

Sistemi anlatacağım size ama önce barter kavramının kendisinden ve Türkiye’deki gelişiminden biraz bahsetmek lazım. Barter, nitelikli takas demek aslında. Bir mal ya da hizmetin başka bir mal ya da hizmetle satın alınması anlamında kullanılıyor.

Söz gelimi İbrahim Tenekeci ağabey bana sandal ağacından güzel bir tespih yaptırıyor, ben de ona Orhanoğlu Köfte’de bir buçuk porsiyon köfte alıyorum. Bu dümdüz takas malum… Ancak burada tespihin ve köftenin garantörü bir üçüncü şahıs ya da kurum olursa, yani bu takas bir garantörle hayata geçerse buna da barter deniyor işte.

İşin bir başka yanı ise şu: Bana tespih lazım, bende köfte var, tespihi yaptıran adam ise tespih karşılığında köfte değil İsmet Özel imzalı kitap almak istiyor. Burada da devreye barter pazarı giriyor. Siz sistemden tespih alıp ödemeyi köfteyle yapıyorsunuz, tespihin sahibi de alacağı karşılığında sistemden İsmet Özel imzalı kitap alıyor. İşte buna da “barter pazarı” deniliyor.

Türkiye’de barter sistemi 90’lı yılların başından itibaren ekonomik dolaşımda kendisine bir yer bulmuş durumdaydı aslında. Bilhassa medya, mobilya, tekstil v.b sektörler aktif olarak kullanmıştı bu sistemi. Arada garantör barter şirketleri vardı, bu şirketlerin oluşturduğu bir pazar vardı falan. Ancak benim “kâğıt parayı aradan çıkaran son derece faydalı bir ekonomik model” olarak gördüğüm barter sistemi 90’lı yıllar boyunca bir türlü oturmadı yerli yerine. Daha ziyade fırsatçıların ya da batmaya yakın firmaların iş çevirdiği bir sektör haline geldi. 2000’li yıllarda hem yapılan yasal düzenlemeler hem de bu pazara giren nitelikli girişimcilerle barter ekonomisi bir yol buldu kendine. Bugün itibariyle Türkiye’de müşterisini doğru düzgün seçip işini doğru düzgün yapan birçok barter şirketi var.

Peki, benim “yerinde bir öneri” olarak tanımladığım Barter Ticaret Merkezi nedir? Şudur: Bilhassa Afrika, Orta Asya, Körfez dışı Arap ülkeleri v.b ekonomilerle iş yapmak isteyen şirketlerimizin önünü açacak bir sistemdir gördüğüm kadarıyla.