Âlim cesareti; câhil cesareti

İki türlü cesaret var: Biri âlim cesareti, diğeri ise cahil cesaretidir.
Birincisinin kaynağı ilim ve imandır. İkincisinin dayanağı ise cehalettir: “Cahil cesur olur” sözü bunun bir yansımasıdır.

“Cahilin cesareti”ne takılıp kalmamalı. Zira, fazla bir işe yaramaz. Faydadan çok zararı var. Bu sebeple, üzerinde durmaya hiç hacet yok... O halde, aslolan, ilimden ve imandan beslenen cesarettir. Onun üzerinde durmalı, onu nazara vermeli, onun lüzumunu, kıymetini, ehemmiyetini anlatmalı.

Zira, bu imânî “cesaret” ile “korku” duygusu bir yerde durmaz, aynı yerde barınamaz. Biri girerse kalbe, diğeri çeker gider.

İlmin ve imanın kuvvet vermiş olduğu ayrıca bir “medenî cesaret” meziyeti vardır ki, bunun da en belirgin özelliği, işi şahsiyete çekmeden, hissiyata veya husumete bindirmeden, hak ve hakikati olduğu gibi söylemeyi, anlatmayı ve ilgili kimselere, özellikle idareci konumunda olanlara usûlü dairesinde yansıtmayı iktiza eder.

Korkunun dağları sardığı zamanlarda, bizim fikriyatımızı çekinmeden izhâr etmemize şaşıranlar, bizi anlamakta zorluk çekenler, bilhassa bu noktaya dikkat kesilsinler. Mütalâa ve değerlendirmelerini de ona göre yapsınlar.

Hürriyet, serbetiyet, adâlet ve şeffâfiyetten yana

Zaman ve mekân şartları içinde halkı ve ülkeyi yönetenlerin sıfat veya unvanları sürekli şekilde hep değişegelmiş. 

Meselâ: Bey, ağa, kral, han, hakan, sultan, hâkim, hükümdar, şâh, padişah, imparator, reis, vezir, sadrâzam, başkan, başbakan, genel başkan gibi... 

Makam ve unvanları ne olsursa olsun, yönetim tarzlarında iki temel nokta daima dikkate değer şekilde görülmüş ve genel değerlendirmeler ona göre yapılmıştır: Zulüm ve adâlet... 

Evet, özellikle bunların hangisinin ağır bastığı ve hangisinin hafife alındığı hususu daima göz önünde bulundurulmuştur.

Adâleti tesis etmenin öncesi zor da olsa, sonrasında işler nisbeten kolaylaşıyor. Zulme yönelmede ise, durum tam tersine: Öncesi kolay gibi görünmekle beraber, sonrası herkes için zor ve sıkıntılı.