“Üç İttihatçı”dan Cemal Paşa

GÜNÜN TARİHİ: 21 Temmuz 1922
Meşrûtiyet döneminin daha çok “Üç Paşa”sı meşhûr olmuş. Bunlar sırasıyla şöyledir:

1) Enver Paşa: Başkomutan, Harbiye Nâzırı, Padişah Vekili.

2) Talat Paşa: Meclis Başkan Vekili, Dahiliye Vekili, Sadrâzam.

3) Cemal Paşa: İTC’nin öncü paşaşı, Adana Valisi, Bahriye Nazırı, Arabistan’da muhtelif komutanlıklar.

Bu “Üç Paşa” listesinde yer almamakla beraber, gerçekte meşhûr olmuş ve çok etkili roller oynamış olan birkaç “İttihatçı Paşa” daha var ki, onları es geçmek olmaz.

Bunları da aşağıdaki şekilde listeye dahil etmek mümkün:

4) Hüseyin Hüsnü Paşa: Selânik’ten yola çıkan Hareket Ordusu’nun başındaki dönme. 

5) Mahmut Şevket Paşa: Yeşilköy’e intikal eden Hareket Ordusu’nun Komutanı. Sadrâzam.

6) Mustafa Kemal (yüzbaşı, sonradan paşa): Hareket Ordusu’ndaki Kurmay Heyeti Başkanı.

7) Said Halim Paşa: Mısır Valisi Kavalalı M. Ali Paşa’nın torunu. Yazar, düşünür. Şurâ-yı Devlet (Danıştay) Azası. 1913-17 arasında Sadrâzam.

8) Hurşit Paşa: Divan-ı Harb-i Örfî (idam gibi ağır cezalara karar veren Sıkıyönetim) Mahkemesi Reisi.

Bu listeyi daha da uzatmak mümkün. Ama, günün tarihi itibariyle asıl konumuz “İttihatçı Cemal Paşa”ya dair olduğundan, listeyi kısa kesip sadede geçiyoruz.

NOT: Cemal Paşa, gazeteci-yazar Hasan Cemal’in de dedesi.

Zulmetti; zulme uğradı