Makedonya krizi

Makedonya, hemen herkesin bildiği gibi, Balkanlardaki küçük ülkelerden biri. Toplam nüfusu 2 milyonu biraz geçiyor. Yüzölçümüyse 25 bin 713 kilometre kare. Arnavutluk, Bulgaristan, Kosova, Sırbistan, Yunanistan ile komşu. Tarihi ve içinde barındırdığı etnik gruplar yüzünden hepsiyle sorunlu ya da sorunlu olma potansiyeline sahip.

Kabaca beş yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nun parçası olarak yaşayan Makedonya 19. Yüzyıldan başlayarak Bulgar ve Sırp milliyetçiliğinin iştahını kabartmış bir yer. Zamanında Bulgaristan ile Sırbistan arasında ciddi çekişmelere sahne olmuş. Yunanistan deseniz adından bile mutsuz. Bu yüzden BM dahil pek çok uluslararası örgütte ülke diğer sıfatlarıyla birlikte anılarak tanımlanıyor.

***

Arnavutluk ile olan sorunu nüfusunun yaklaşık yüzde 25’ni oluşturan Arnavutların geleceğine ilişkin tartışmalardan kaynaklanıyor. “Makedonlar” Arnavutların Kosova ve Arnavutluk ile birlikte büyük bir Arnavutluk kuracağından endişe ediyor, ülkenin bölünebileceğini düşünüyor. Haksız olduklarını söylemek zor. Ülkenin kısa tarihi “Makedonların” endişelerini destekleyecek örneklerle dolu.

Ancak onların endişeleri Arnavutları daha fazla “milliyetçi” olmaya, taleplerini etnik aidiyetleri üstünden dillendirmeye teşvik ediyor. İstikrar bir ölçüde dışarıdan yapılan siyasi müdahaleler, AGİT ve NATO gözlem güçleri, AB ve NATO üyeliği sözleriyle sağlanıyor. Mali yardımların da istikrara bir ölçüde katkıda bulunduğuna şüphe yok. Fakat pek çok bölge ülkesinin sinir uçlarına dokunan Makedonya sorununun çözülebildiğini, hatta yönetilebildiğini söylemek mümkün değil.

Çünkü Balkanlar her zaman olduğu gibi şimdi de büyük devletler arasındaki güç mücadelesinin kullanışlı bir platformu. Makedonya gibi bir sorunun varlığı ne yazık ki dünyayı sıfır toplamlı gören büyük devlet mantığı içinde anlam ifade ediyor. Rusya bariz bir şekilde istikrarsızlığa oynuyor. Slav dayanışmasına yaslanıyor. NATO’yu bölgeden mümkün olduğunca ve olduğu oranda uzak tutmaya çalışıyor. ABD de ittifakın sürekli genişleyen güvenlik alanındaki boşlukları doldurmaya çalışıyor.

Kısacası günümüzdeki anlamıyla “Makedonya sorunu” büyük devletlerin rekabeti, bölge ülkelerinin etnik-tarihi hassasiyeti ve tabii ki kendi içinde barındırdığı kırılganlıklar üstünden her gün yeniden inşa ediliyor. Çözümü zor ama istikrarı gerekli. Makedonya’nın 2001 yılında yaşadığına benzer bir krizi bir daha kaldırması, toprak bütünlüğünü koruması imkansız. Sorunun kontrolden çıkması, Bosna da dahil bölgede zar-zor korunan dengelerin çökmesine yol açabilir.